Juni 2019
Toezichthouders in de financiële sector hebben zeer uitgebreide bevoegdheden gekregen van de wetgever. Zo uitgebreid dat onder toezicht gestelden zelden naar de rechter durven te stappen om hun gelijk te halen. Soms doen ze dat toch. Als de toezichthouder dan verliest, trekt die daar dan lessen uit?
Een opzienbarende zaak enkele jaren geleden was dat de rechter bepaalde dat De Nederlandsche Bank ten onrechte de cfo van Delta Lloyd had heen gezonden. Sindsdien is binnen de top van DNB de organisatie van het toezicht gewijzigd, maar buitenstaanders weten niet welke lessen intern getrokken zijn.
Onlangs was de Autoriteit Financiële Markten aan de beurt. Begin 2013 had de AFM op basis van steekproeven vast gesteld dat accountants van EY en PwC in drie respectievelijk vier van de tien controledossiers ten onrechte een goedkeurende verklaring hadden afgegeven. De AFM legde de accountantskantoren daarvoor een boete op van 2,2 miljoen respectievelijk 845 duizend euro.
Deze maand (ruim zes jaar later!) concludeerde het College van Beroep voor het bedrijfsleven dat de AFM heeft niet bewezen dat EY en PwC hun zorgplicht hebben verzaakt. Tekortkomingen in individuele dossiers zijn onvoldoende bewijs dat het kantoor tekort is geschoten. De boetes die de toezichthouder oplegde waren dus niet terecht.
De reactie van de toezichthouder? Nog voordat de definitieve uitspraak was gedaan heeft de AFM de Minister van Financiën gevraagd de wet aan te passen. De advocaat die EY bijstond plaatste kanttekeningen bij dit gedrag. Hij zei in het Financieele Dagblad: “Als de hoogste rechter spreekt, luister dan ook. En probeer niet op de stoel van de Tweede Kamer te gaan zitten en nieuwe wetgeving te regelen. Dat is je taak niet. […] Gelukkig niet. Zo werkt het niet in de rechtstaat.”
Danske Bank verkoopt een deel van zijn in opspraak geraakte activiteiten in Estland aan de Estse bank AS LHV Pank. Die betaalt ongeveer 410 miljoen euro voor een portefeuille die vooral woninghypotheken omvat. Danske Bank maakte vorig jaar bekend dat een groot deel van de 230 miljard dollar aan geldstromen via zijn Estse dochteronderneming mogelijk afkomstig was van criminelen de via deze route geld wit wast. Danske Bank heeft sinds begin deze maand een Nederlandse topman. Het is aan voormalig ABN AMRO-bestuurder Chris Vogelzang om het Deense financiële concern er weer bovenop te krijgen na alle witwasperikelen. Dat betekent ook een hernieuwde samenwerking met Gerrit Zalm, die sinds maart dit jaar commissaris is bij Danske Bank. Kees van Dijkhuizen, de man die Vogelzang destijds versloeg in de race naar de top bij ABNAmro, heeft te kennen gegeven volgend jaar te stoppen. De bank moet nu weer op zoek naar een opvolger, die wil werken voor een grootaandeelhouder die nog steeds niet weet wat hij wil.
De CET1-kapitaalratio van de Haagse zakenbank NIBC is neerwaarts bijgesteld, na onderzoek van de interne modellen door De Nederlandsche Bank. Die ratio komt nu per eind 2018 uit op 16,1 procent, van een eerdere 18,5 procent. Was NBIC een pensioenfonds geweest dan had het misschien moeten korten. Maar NBIC is een bank en handhaaft zijn dividendbeleid. NBIC gaat ook gewoon een interim-dividend van 0,25 euro per aandeel uitkeren voor de eerste helft van 2019. Herman Dijkhuizen de Chief Financial Officer van NIBC is accountant. Hij zat bij KPMG voordat hij in 2013 overstapte naar de bank. De Raad van Commissarissen van NIBC heeft een hoog APG gehalte en de externe accountant is EY.
DNB en AFM hebben hun standpunt over het onafhankelijk functioneren van de raad van commissarissen (RvC) bij financiële instellingen op een aantal punten gewijzigd, in het kader van EU harmonisatie, zo maakten ze deze maand bekend.
Zo zijn de criteria aangepast om de formele onafhankelijkheid van een RvC-lid te bepalen. Verder zijn er voorwaarden opgesteld waaronder DNB genoegen kan nemen met minder formeel onafhankelijke commissarissen. Het beleid van DNB is en blijft dat ten minste de helft (50%) van de RvC uit formeel onafhankelijke commissarissen moet bestaan. Daarnaast moeten alle RvC-leden onafhankelijk van geest zijn (“independence in mind”) en de schijn van belangenconflicten voorkomen en beheersen (“independence in appearance”). Ook moedigen de toezichthouders nog meer dan voorheen diversiteit aan: Variatie in kennis, ervaring, leeftijd, geslacht en professionele en geografische achtergrond bevordert een bredere blik en verschillende perspectieven, zo menen DNB en AFM al langer.
Na deze maaltijd wordt de mosterd geserveerd. DNB en AFM organiseren een consultatie over wijzigingen in de beleidsregel geschiktheid 2012. Deze loopt de hele vakantieperiode door: tot 1 september 2019. U mag uw toezichthouder vertellen wat U vindt. Die wil dat echt graag van U horen.
Op 7 juni is in het publicatieblad van de Europese Unie een nieuw pakket van regelgeving gepresenteerd dat beoogt de risico’s in de bankensector te verlagen. Herzien worden de richtlijn en verordening kapitaalvereisten (CRD/CRR), de richtlijn omtrent herstel en afwikkeling van banken (BRRD) en de verordening gemeenschappelijk afwikkelmechanisme (SRMR). Dit is een belangrijke stap richting de voltooiing van de bankenunie, zo zegt DNB.
Zoals U weet is een bankenunie een systeem waarbij de Italiaanse overheid garant staat voor onze banktegoeden en U garant staat voor Italiaanse banktegoeden. Dat vermindert de risico’s.
Overigens gaan die risico’s omhoog door het beleid van de Europese Centrale Bank die de rente omlaag duwt en geld in de markt zet. Door die lage rentes en ruime liquiditeitsverhoudingen ontwikkelen financiële markten zich uitbundig en is er geen prikkel om schulden af te bouwen. Als het sentiment eenmaal omslaat, kan dit de financiële stabiliteit in gevaar brengen. Dat staat in het halfjaarlijkse Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) van De Nederlandsche Bank, dat op 12 juni door DNB-president Klaas Knot werd toegelicht in een openbaar gesprek met de Vaste Kamercommissie voor Financiën, die vervolgens geen actie ondernam.
De negatieve rente in Europa mag dan de risico’s verhogen, het is wel een melkkoe voor de Europese Centrale Bank. Banken in de eurozonelanden hebben sinds 2016 21,4 miljard euro overgemaakt aan de ECB vanwege een negatief tarief van 0,4 procent op het stallen van deposito’s in Frankfurt. De Nederlandse banken hebben in dit kader 2,2 miljard euro aan Frankfurt afgedragen.
Kan aansturen op publieke verontwaardiging voor toezichthouders een effectief middel zijn om bedrijven in het gareel te houden? Henk Elffers van de VU deed er onderzoek naar en concludeert dat het in theorie mogelijk is publieke verontwaardiging actief en effectief in te zetten om regelnaleving te bevorderen. De toezichthouder moet dan wel in staat zijn om de regie over de publieke verontwaardiging te behouden. Als dat niet het geval is, kunnen de nadelen groter zijn dan de voordelen. Dat regie houden lukt niet altijd vanwege de geheimhoudingsplicht die handhavingsinstanties hebben. Overigens leidt maatschappelijke verontwaardiging (pers) er niet toe dat consumenten minder te zullen kopen bij bedrijven die regels overtreden, aldus de studie. De ophef is riskanter voor de toezichthouders, zo vertelt de onderzoeker. Verontwaardiging kan zich tegen hen keren, omdat het publiek vindt dat zij de misstand had moeten voorkomen.
Pensioenfondsen die een tekort hebben – dat wil zeggen een lagere beleidsdekkingsgraad dan de vereiste dekkingsgraad – moeten een herstelplan opstellen en indienen bij de toezichthouder. In dat plan geven ze aan hoe ze verwachten binnen een periode van tien jaar uit hun tekort te komen. Uit de 143 door DNB beoordeelde herstelplannen blijkt dat vrijwel alle fondsen gokken op hoge verwachte beleggingsrendementen. Het is toegestaan om uit te gaan van maximaal 6,75 procent rendement op aandelen en de meeste pensioenfondsen doen dat in hun herstelplannen dan ook. Maar resultaten uit het verleden leren anders: Veel pensioenfondsen moeten al sinds 2015 herstelplannen maken. Sindsdien halen ze die 6,75 procent rendement op aandelen niet, aldus DNB.
De grote fondsen blijven hopen, maar op basis van hun prestaties in het verleden dreigen pensioenkortingen voor miljoenen Nederlanders. Volgens DNB moeten drie fondsen, met in totaal 2 miljoen deelnemers, mogelijk volgend jaar al snijden in de pensioenen. Een jaar later zijn 33 fondsen met 7,7 miljoen deelnemers de klos als hun financiële positie niet tijdig verbetert.
Niet alle pensioenfondsen zitten in zwaar weer. Bij 33 fondsen kunnen 400 duizend pensioenen weer volledig met de inflatie worden verhoogd en bij 88 fondsen met 4,8 miljoen pensioenen is een gedeeltelijke indexatie mogelijk. Nederlanders mogen echter niet kiezen bij welk pensioenfonds ze hun oudedagsvoorziening onderbrengen. Ook niet volgens de plannen voor herziening van het stelsel.
Bij dalende rendementen en overcapaciteit in de staalsector, de luchtvaart of welke bedrijfstak dan ook, is fusie van ondernemingen een normaal antwoord. Bij banken ligt dat anders: Een fusiegolf in de Europese bankenwereld kent de nodige risico's. Die zijn waarschijnlijk groter dan de voordelen, concludeert het Centraal Planbureau (CPB). De kans dat er pan-Europese banken ontstaan die te groot zijn om te laten omvallen in geval van nood, ook wel bekend als 'too big to fail' is daarbij aanzienlijk. Bovendien moet de Europese Centrale Bank (ECB) dan waarschijnlijk de problemen oplossen omdat problemen bij die banken meer dan één land aangaan. De voordelen van pan-Europese banken zijn meer efficiëntie door een grotere schaalgrootte, maar het CPB denkt dat dit maar beperkt meerwaarde oplevert. Bij een bepaalde grootte slaan kostenvoordelen door extra coördinatie weer om in extra kosten.
In Nederland bestaat er zorg of er nog wel genoeg accountants over blijven om organisaties van openbaar belang te controleren, nu de meeste firma’s niet aan de strenge eisen die daarvoor gelden willen voldoen. In India benadert men dit vraagstuk van de andere kant. Volgens de Financial Times heeft het Indiase ministerie van Economische Zaken een procedure in gang gezet om Deloitte en KPMG voor een periode van vijf jaar te verbannen van de Indiase markt. Volgens de Indiase autoriteiten zijn Deloitte en KPMG er medeschuldig aan dat financieringsmaatschappij Infrastructure Leasing & Financial Services (IL&FS) vorig jaar failliet ging, met een kredietcrisis tot gevolg. Een ander lid van de ‘big four’, PwC, werd in 2018 al voor een periode van twee jaar de toegang tot de auditmarkt ontzegd, omdat het een omvangrijk fraudeschandaal bij het inmiddels failliete Satyam Computer Services van 1,7 miljard dollar niet had opgemerkt.
Mei 2019
Misschien wel het beste boekje ooit over economie geschreven draagt de titel: “Dat wat men ziet en dat wat men niet ziet” (Ce qu'on voit et ce qu'on ne voit pas). De auteur is Frédéric Bastiat en het dateert uit 1850. Het is nog steeds actueel. Neem de Autoriteit Financiële Markten (AFM), een op afstand van het ministerie van financiën (en dus van de volksvertegenwoordiging) opererende organisatie die jaarlijks 100 miljoen euro kost. Tenminste, dat zijn de zichtbare kosten, volgens het jaarverslag. De onzichtbare kosten zijn naar schatting een veelvoud van dit bedrag, leert het volgende voorbeeld:
Bij pensioenbelegger APG, die werkt voor vele tientallen fondsen, was alle effectenhandel bijeengebracht in één entiteit. Daar werden alle transacties zoveel mogelijk tegen elkaar weggestreept. Dus als één pensioenklant van APG dollars of bepaalde derivaten wilde verkopen en een andere klant wilde die kopen, dan werd dat tegen elkaar weggestreept. Totdat de AFM ingreep. Deze constructie werd niet langer geduld. "Wat als een van de pensioenfondsen failliet gaat?" was het argument van de AFM (al is er nog nooit een pensioenfonds failliet gegaan).
Tegenspraak werd niet geduld. De AFM liet aan betrokkenen doorschemeren dat je kan worden afgetoetst als je je niet coöperatief opstelt. Daarop hield iedereen zijn mond. En dus krijgen de gepensioneerden minder geld. Want nu kan het voorkomen dat APG een en hetzelfde derivatencontract voor één partij moet verkopen via Deutsche Bank en voor een klant via diezelfde Deutsche Bank weer moet terugkopen. Het Nederlands Governance Genootschap schat de jaarlijkse extra kosten voor het APG op meer dan 500 miljoen euro. Die men niet ziet.
“Per 1 mei is voormalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem benoemd als nieuwe voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Er is - gegeven zijn achtergrond en profiel - dan ook geen beter momentum dan nu om te pleiten voor een taakuitbreiding van het orgaan waaraan hij leiding geeft. Een taakuitbreiding die gepaard dient te gaan met een formatieve uitbreiding, het aantrekken van specialisten en het opbouwen van kennis en deskundigheid,” zo schreef een accountant in het Financieele Dagblad. Hij stelde: “Bij iedereen zullen concrete incidenten zoals de Libor-fraude bij Rabobank, het wanbeleid bij woningcorporatie Vestia, en spraakmakende faillissementen zoals bij DSB Bank bekend in de oren klinken. [..]na een incident komt steevast ook de vraag op waar toezichthouders zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB) waren toen het erom ging. Dat een dergelijke vraag opkomt en dat daarnaar onderzoek moet worden gedaan, diskwalificeert de toezichthouder als onderzoeker.”
Moeten we dus toezicht op toezicht stapelen? Volgens de accountant is dat een goede investering: “Ik ben ervan overtuigd dat een Onderzoeksraad die ook staat voor financiële veiligheid, zich zal bewijzen en zich kan terugverdienen.”
Het wachten is op de accountant die berekent of de politie zichzelf terugverdient. En de recherche. En het openbaar ministerie. En de douane. En het leger. Eigenlijk verdient de hele overheid zichzelf per definitie terug, zou je kunnen poneren. Dan is iedere uitbreiding van de overheid een gratis investering.
Voorlopig kost toezicht gewoon nog geld. De directe kosten van de Autoriteit Financiële markten worden geheel gedragen door de partijen op wie de AFM toezicht houdt. Accountants worden nu zwaarder aangeslagen dan voorheen. Het percentage dat accountantsorganisaties gaan bijdragen stijgt van 10,3 naar 11,9 procent staat in het Besluit bekostiging financieel toezicht 2019.
Bij de invoering van de Wet bekostiging financieel toezicht in 2013 was besloten dat de verdeling van de toezichtkosten van de AFM en De Nederlandsche Bank (DNB) over de verschillende toezichtcategorieën elke vijf jaar opnieuw zou worden bekeken. Dit om ervoor te zorgen dat de verdeling van de kosten niet teveel uit de pas zou gaan lopen met de toezichtinspanningen. Blijkbaar heeft de AFM aan de accountants meer tijd en aandacht moeten besteden dan was gedacht.
Maar dat lijkt niet zo te blijven. Meteen na deze herverdeling van de lasten gaf de AFM de grote accountantskantoren een compliment. De toezichthouder verwacht dat de kwaliteit van wettelijke controles in 2020 "duurzaam is geborgd" na een onderzoek te hebben verricht onder bijna 1.200 medewerkers, managers en partners van de big four. Het onderzoek bestond uit deskresearch, een online survey en interviews, in het Nederlands vertaald: de krant lezen, een vragenlijst en gesprekken.
Accountant Baker Tilly stopt dit jaar met controles in het oob-segment. Eerder verklaarden Grant Thornton en Accon avm al aan de AFM-vergunning in te zullen leveren om organisaties van openbaar belang te controleren. Daarmee blijven, naast de big four, straks alleen nog BDO en Mazars over als kantoren die controlewerk doen bij organisaties van openbaar belang.
Eppo Bruins en Carla Dik-Faber van de ChristenUnie (CU) hebben Kamervragen gesteld over de daling van het aantal oob-kantoren. Ze willen van de regering weten wat er aan de hand is en hoe de "(aanstaande) schaarste aan oob-accountants" zich verhoudt tot het voornemen om ook grotere woningcorporaties, netbeheerders, pensioenfondsen en enkele wetenschapsinstituten aan te wijzen als organisaties van openbaar belang. "Kunt u motiveren waarom de uitbreiding naar deze doelgroepen op dit moment noodzakelijk wordt geacht?"
De schaarste had nog erger kunnen zijn. Gelukkig had de minister een paar jaar geleden al besloten dat onderwijsinstellingen geen oob-status krijgen, omdat die sector al gedetailleerde wet- en regelgeving kent op het gebied van toezicht en accountantscontrole. Volgens de kamerleden gaat die redenering inmiddels ook op voor woningcorporaties die sinds het Vestia-debacle scherp worden gecontroleerd door de Autoriteit Woningcorporaties (AW) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW).
In de grote mensen wereld heeft Goldman Sachs inmiddels Mazars geselecteerd als accountant voor zijn Europese activiteiten. Goldman moest in Europa op zoek naar een vervanger voor PwC, vanwege de in 2016 ingevoerde Europese roulatieregels voor de controle van organisaties van openbaar belang. De andere big four-kantoren vielen af omdat de bank bij die kantoren adviesdiensten afneemt. PwC blijft wel groepsaccountant. In 2018 bracht PwC bij de bank ruim 63 miljoen dollar in rekening voor de controle, meldt de Financial Times. Volgens de krant is de verwachting dat Mazars zo'n 5 miljoen dollar gaat verdienen aan de Europese controleopdracht.
Terwijl de accountants hun eerste complimenten van de AFM in ontvangst konden nemen, komen pensioenbesturen steeds slechter in de publiciteit. Het heden In de pensioensector vertelt men elkaar weliswaar steeds weer dat het Nederlandse pensioenstelsel het beste te wereld is. Maar meer dan de helft van de Nederlandse pensioenen staat uit bij één van de 44 pensioenfondsen waarvan de financiële positie momenteel niet aan het wettelijk vereiste minimum voldoet. Volgens nieuwe cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB) gaat het om de pensioenen van zo'n 1,9 miljoen gepensioneerden en van miljoenen andere deelnemers die nog niet met pensioen zijn. Dit betekent dat er voor veel Nederlanders een verlaging van de pensioenen dreigt.
Hoe is het zover kunnen komen? Pensioen wordt bestuurt bij een bedrijfstak door vakbonden en werkgevers. Die bepalen de hoogte van de premie en van de pensioenen. De CAO van komend jaar is belangrijker dan het pensioen van later. In de metaalsector is een flink deel van de pensioenkorting het gevolg van de premiestelling. “Het jarenlang met verlies inkopen van pensioen zal naar verwachting substantieel bijdragen aan de verlagen van het pensioen,” aldus de Raad van Toezicht van het pensioenfonds PMT.
Toezichthouders zien het bij accountants beter gaan en bij pensioenfondsen niet. Maar op een heel groot deel van de publieke sector hebben ze geen enkel zicht. Verschillende zorgaanbieders maken gebruik van bedrijfsstructuren die effectief toezicht in de weg staan, blijkt uit antwoorden van CDA-minister Hugo de Jong (Volksgezondheid) op Kamervragen van PvdA'er John Kerstens over het bericht dat toezichthouders Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een rem willen op bepaalde bv-constructies. Ook de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in de Zorg (NVTZ) sluit zich hier nu bij aan. De minister is het eens met de toezichthouders en merkt op dat de IGJ en de NZa momenteel niet of slechts indirect kunnen handhaven op een overtreding van de Governancecode Zorg 2017 en regels op het gebied van goed bestuur die zijn vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek.
De Europese toezichthouder op pensioenfondsen heeft zijn werkterrein uitgebreid. De European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA) gaat heel precies bekijken hoe landen en nationale pensioentoezichthouders de IORP II richtlijn dit jaar hebben ingevoerd.
De in Frankfort gevestigde EIOPA spant zich al langer in voor “supervisory convergence” in de Europese verzekeraars sector, maar met de herziene pensioenrichtlijn kan hij nu ook werken aan “the promotion of supervisory convergence in the European pensions sector regarding the implementation of IORP II”.
Nederland heeft zich als enige land met grote pensioenvoorzieningen in de EU (na de Brexit) altijd verzet tegen Brusselse bemoeienis met de nationale oudedagsbesparingen, maar maakt geen schijn van kans nu de nieuwe richtlijn er is. We moeten immers risico’s voorkomen. Een woordvoerder gaf aan dat EIOPA nationale toezichthouders gaat ‘helpen’ door het verstrekken van ‘guidance’ over de implementatie van de richtlijnen. Daartoe zal EIOPA project groepen opzetten en in de tweede helft van dit jaar “opinions” publiceren over zaken als ‘environmental, social and corporate governance (ESG) risico’s, governance risico’s en operationele risico’s. Volgens de IORP II richtlijn moeten pensioenfondsen daarover duidelijk publiceren als onderdeel van hun “own-risk assessment”. Men make de borst maar nat.
De zwaardere kapitaaleisen die de toezichthouders sinds de crisis hebben opgelegd aan banken, hebben de sector niet meetbaar veiliger gemaakt. Dat concludeerde de European Systematic Risk Board (ESRB) in een studie. Banken zijn juist meer risico’s gaan nemen. Reden om de toezichthouders te ontslaan? Nee. Het komt wel goed. We leven in tijden van een overgangsregime tussen de oude en de nieuwe kapitaaleisen ingevoerd in 2017. Dat regime duurt tot 2027. Dan is alles veilig.
Sportwagenfabrikant Porsche heeft in Duitsland een boete gekregen van meer dan een half miljard euro in verband met het dieselschandaal bij moederconcern Volkswagen. Dat had zelf al betaald, maar Porsche moet ook 535 miljoen euro neertellen vanwege gesjoemel sinds 2009 met bepaalde modellen. Porsche heeft zelf nooit dieselmotoren ontwikkeld en geproduceerd. Die kwamen van elders binnen het Volkswagen-concern. Maar Porsche heeft geen beroep ingesteld tegen de straf, die bestaat uit een boete van 4 miljoen euro voor plichtsverzuim en een heffing op onterecht behaalde economische voordelen ter hoogte van 531 miljoen euro.
De Britse Financial Reporting Council (FRC) geeft KPMG UK een boete van 5 miljoen pond en een waarschuwing in verband met een omvangrijk boekhoudschandaal bij de Britse Co-operate Bank. Ook de verantwoordelijke partner van KPMG krijgt een boete van 125 duizend pond. Zowel de partner als KPMG UK hebben toegegeven nalatig te zijn geweest bij de controle van de bank in 2009. De FRC opende in 2014 een onderzoek nadat bekend werd dat er een gat van maar liefst 1,5 miljard pond zat in de begroting van de bank. Naast de boetes moet KPMG de komende drie jaar bij alle controles van kredietinstellingen een extra 'audit quality team' inzetten dat de controle naloopt. De rapporten van die teams moeten vervolgens ook ingeleverd worden bij de FRC. Die heeft blijkbaar minder vertrouwen in de sector dan onze AFM.
De Amerikaanse banken JPMorgan Chase en Citigroup hangt een Europese boete boven het hoofd vanwege verboden afspraken over valutahandel. De banken zouden hebben ingestemd met een schikking om hogere straffen te voorkomen. De Europese commissaris voor mededinging Margrethe Vestager heeft onlangs enkele onderzoeken naar de financiële sector aangescherpt. Een van die onderzoeken bekijkt of er ook is samengewerkt door banken op het vlak van overheidsobligaties.
GGZ Eindhoven is vrijgesproken van dood door schuld van een patiënt, ook al hebben artsen en verpleegkundigen fout op fout gestapeld, zo bepaalden de rechtbank in Den Bosch. In een ongebruikelijke stap had het Openbaar Ministerie besloten de zorginstelling te vervolgen, in plaats van het personeel. Een aanpak die bij financiële instellingen zoals Rabo en ING honderden miljoenen aan schikkingen opleverde, zonder dat een rechter zich erover heeft kunnen uitspreken en al vielen daar geen slachtoffers. De rechtbank in Den Bosch oordeelde dat: “Het nalaten en het schenden van de zorgplicht door de betrokken artsen en verpleegkundig personeel zijn niet aan de instelling te verwijten en kunnen haar dus niet worden toegerekend.” Waarvan akte.
Voormalig ABN Amro bestuurder Chris Vogelzang gaat de Danske Bank leiden. Hij volgt per 1 juni Jesper Nielsen op die dat sinds oktober op interim-basis deed. Gerrit Zalm is commissaris bij Danske Bank. Gerrit Zalm (VVD) had Vogelzang twee jaar geleden bij ABN Amro graag als zijn opvolger gezien. Maar toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA), namens de Staat grootaandeelhouder van de bank, hem te commercieel vond en naar verluidt "geen tweede Ralph Hamers" wilden hebben. Dijsselbloem wilde iemand met een sterke "maatschappelijke antenne". Dat werd Kees van Dijkhuizen.
Aruba is toch geen paradijs. Bermuda en Barbados zijn dat evenmin. Dat heeft de Europese Unie besloten. In december 2017 hadden de EU-ministers van Financiën deze drie landen opgenomen op een zwarte lijst van landen waar te weinig belasting wordt geheven, maar bij nader inzien was dat onterecht. De zwarte lijst is alleen voor landen buiten de EU en werd opgesteld na onthullingen over belastingschandalen in de Panama Papers en de Paradise Papers. Het gaat om landen die (bijna) geen vennootschapsbelasting heffen, niet transparant zijn en niet "welwillend" staan tegenover de strijd tegen belastingontwijking.
Oxfam Novib een organisatie die belastinggeld ontvangt om goede dingen te doen, staat wel welwillend tegenover deze strijd. Sterker nog: Oxfam is de drijvende kracht achter de aanpak van landen die te weinig belasting zouden heffen. Oxfam is niet blij met het herziene besluit maar de ministers van financiën zijn (voorlopig) nog de baas.
Hoe streng de Autoriteit Financiële Markten (AFM) ook is in het weren van beleggingsproducten die teveel risico bij de koper leggen, de overheid blijft zelf diensten met het hoogste risico aanbieden. Holland Casino wordt niet geprivatiseerd. Volgens het regeerakkoord had dat zullen gebeuren, maar de Eerste Kamer ligt dwars. Die meent dat gokverslaving het beste kan worden voorkomen door de overheid 14 casino’s te laten exploiteren waar jaarlijks een miljoen mensen komen gokken. De gokmiddelen moeten in handen van de staat zijn. Dat vinden de vakbonden ook. Croupiers hebben het liefst de zekerheid van de overheid als werkgever.
Het Ministerie van Financiën, de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank menen de wensen van het parlement simpelweg naast zich neer te kunnen leggen, stelt mr Guido Roth in het tijdschrift Ondernemingsrecht van deze maand. De commissie Ottow had het proces onderzocht waarlangs AFM en DNB bestuurders van financiële instellingen toetsen. Een van de conclusies was dat het toevoegen van onafhankelijke derden bij de besluitvorming over personen, het proces aanzienlijk zou verbeteren. Wat is er vervolgens gebeurd? AFM en DNB hebben bij wijze van pilot diverse externe deskundigen betrokken bij aanvangstoetsingen. Maar bij de veel precairdere hertoetsingen en bij de bezwarenprocedure gebeurt dit helemaal niet. Mr Roth wijst erop dat zo’n in de wind slaan van het parlement zich slecht verdraagt met de rechtsstaat, waarin volgens het Nederlands Governance Genootschap geschiktheid van burgers toetsen toch al moeilijk valt te passen.
Merel van Vroonhoven, de voorzitter van het bestuur van de AFM, zal binnenkort zelf getoetst worden. Tevergeefs had Paul Rosenmöller het afgelopen jaar gelobbyd voor een verhoging van de salarissen van het bestuur van de toezichthouder op de financiële markten, de AFM. Hij wilde een “marktconform” salaris kunnen bieden om top-toezichthouders naar de Vijzelgracht te kunnen lokken. De minister vond dat niet nodig en de minister lijkt gelijk te hebben gekregen. Want in de referentiegroep voor financiële toezichthouders moeten ook onderwijzers worden opgenomen, wier beloning - zoals bekend - voor een groot deel bestaat uit niet financiële componenten zoals waardering van ouders, dankbaarheid van kinderen en lange vakanties.
Merel van Vroonhoven gaat nu getoetst worden op haar geschiktheid als leraar. In de onderwijssector wordt op een andere manier getoetst dan bij de geschiktheidstoetsen die in de financiële sector zijn ingevoerd. Op de website van de opleiding die de AFM voorzitter wil gaan volgen, staat te lezen:
Wil je gaan studeren aan de pabo? Bekijk dan hier of je voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en/of natuur en techniek toelatingstoetsen moet maken om tot de opleiding te worden toegelaten.
Wanneer je je via studielink aanmeldt voor een pabo-opleiding, ontvang je van de pabo waar jij je hebt ingeschreven een link om je aan te melden voor de toelatingstoetsen die voor jou van toepassing zijn. Belangrijk: je bent als aspirant pabo-student zelf verantwoordelijk voor het plannen van deze toelatingstoetsen.
Pabo’s organiseren de toelatingstoetsing tijdens vastgestelde toetsperioden (toetsvensters) op de eigen locaties. De toets ziet er als volgt uit:
– digitale toets: 60 meerkeuzevragen per vak
– toetsduur: 90 minuten per toets (120 minuten als je een dyslexieverklaring hebt en de dyslexie-variant van een toets boekt).
– een behaald certificaat is 1 jaar en 9 maanden geldig
Voor ieder vak waarvoor de toelatingstoets wordt afgelegd heeft een kandidaat twee kansen: een eerste kans en een herkansing. Een herkansing boeken is toegestaan, zodra er een onvoldoende resultaat is behaald. De toelatingstoetsen kunnen alleen in zijn geheel herkanst worden, het is niet mogelijk om per domein te herkansen. Als je bent aangemeld voor de instroom in september maar je haalt de toetsen niet, dan heb je voor de instroom in februari recht op nieuwe toetskansen en andersom.
Dan moet aan het einde van de opleiding nog een eindexamen worden afgelegd. Pas dan is iemand geschikt om voor de klas te staan. Deze uitdaging gaat Merel van Vroonhoven nu aan. Hulde!
Gerrit Zalm – ooit door de AFM niet geschikt geacht als bestuurder van ABNAmro - is commissaris geworden bij de door schandalen geplaagde Danske Bank. Maar in Nederland wordt het steeds moeilijker om commissarissen te vinden voor financiële instellingen.
Van Lanschot Kempen, een samensmelting van twee gespecialiseerde financiële boutiques, is naar eigen zeggen het oudste onafhankelijke financiële instituut van Nederland, maar is er ondanks die palmares niet in geslaagd tijdig een nieuwe voorzitter van de raad van commissarissen te vinden. Willy Duron, de huidige voorzitter, wordt daarom voor een periode van twee jaar herbenoemd. Hij is al twaalf jaar commissaris bij Van Lanschot Kempen, waarvan de afgelopen drie jaar als voorzitter. Meer dan anderhalf jaar geleden is begonnen met de zoektocht naar een opvolger. Maar het proces ,,blijkt uitdagend'' en er is meer tijd nodig. Blijkbaar komt geen van de andere zes commissarissen in aanmerking. De vermogensbeheerder en banknk, is al enkele jaren succesvol bezig met meer dan 250 miljoen overtollig kapitaal uit te keren aan zijn aandeelhouders, van wie het ABP nog steeds de grootste is.
Ook verzekeraar ASR heeft moeite nieuwe commissarissen te vinden, hoewel de huidige raad toch een goede pers wist te krijgen. Alom werd deze maand toegejuicht dat de commissarissen van ASR hadden besloten voortaan geen bonussen meer uit te keren aan bestuurders. Zoals wij weten is de pers echter kort van geheugen. Een jaar geleden besloten dezelfde commissarissen de vaste salarissen van de top fors te verhogen. President-commissaris Kick van der Pol zie in februari 2018 tegen het Financieele Dagblad: "Het gat tussen wat wij betalen en wat de rest betaalt, moeten we verkleinen als we als RvC topspelers willen werven en behouden." De zeven jaar daarvoor was ASR eigendom van de Staat en mocht het bedrijf de topsalarissen niet aanpassen. Meteen na de privatisering werd de schade ingehaald. Het vaste salaris van topman Jos Baeten werd vorig jaar tot 1 januari 2020 in stapjes verhoogd van 529 duizend euro naar 740 duizend euro. Financieel directeur Chris Figee gaat van 400 duizend naar 670 duizend euro. De operationele directeuren Karin Bergstein en Michel Verwoest gingen van vier ton naar uiteindelijk 650 duizend euro. Zo doe je dat.
Maar zou het niet zo kunnen zijn dat dat mensen geen commissaris bij een financiële instelling willen worden omdat DNB en AFM die interne toezichthouders uiteindelijk niet serieus nemen. Uiteindelijk duwen die externe- de interne toezichthouders altijd opzij. Ook de multi-interpretabele definitie van geschiktheid en de procedures rond (her)toetsing van geschiktheid spelen hierbij een een belangrijke rol. Het Nederlands Governance Genootschap constateert een knap staaltje machtspolitiek uit Amsterdam.
Bij het Zweedse Swedbank is een tweede bestuurder opgestapt wegens de dubieuze transacties met Russische klanten en de Britse bank Standard Chartered betaalt $ 1,1 miljard aan de Amerikaanse en Britse autoriteiten omdat de bank tot vijf jaar geleden geen goede poortwachter was, en sommige klanten ten onrechte doorliet (onder wie een Iranese diplomaat die met een koffer vol bankbiljetten een rekening wist te openen). In ruil voor dit miljard wordt de bank niet strafrechtelijk vervolgd in de VS. StanChart had al 900 miljoen opzij gezet voor de schikking, maar dat is dus niet genoeg. De foute klantenacceptaties dateren allemaal van vóór 2015.
Ook de accountants worden meegezogen. Het Deense ministerie van Handel heeft aangifte gedaan tegen de Deense takken van accountantskantoren EY en KPMG vanwege hun rol in het witwasschandaal rondom de Danske Bank. EY zou ten onrechte hebben nagelaten verdachte transacties te melden bij de Deense autoriteiten toen het in 2014 de controle deed bij Danske Bank. KPMG zou nalatig zijn geweest bij de controle van Kobenhavns Andelskasse, een kleine lokale kredietverstrekker die vorig jaar is opgerold vanwege witwaspraktijken die gelinkt waren aan het Danske Bank-schandaal.
De betrokkenheid van de accountants maakt het weer lastig om er achter te komen wat er nu echt gebeurd is. Swedbank stelde onlangs EY aan om de zaak te onderzoeken, maar liet kort daarna weten EY in te ruilen voor een andere partij, nadat bekend werd dat de Deense autoriteiten ook de rol van EY onderzoeken.
Het Openbaar Ministerie heeft de afgelopen maand diverse malen in het stof moeten bijten. Eerst heeft de rechtbank in Amsterdam vastgoedondernemer Klaas Hummel volledig vrijgesproken van alle beschuldigingen tegen hem. Ook zijn medeverdachten werden onschuldig bevonden. Het OM had Hummel verweten in 2007 (!) strafbare transacties te hebben verricht op basis van valse taxaties en had twee jaar onvoorwaardelijk geëist. Vervolgens werd de voormalig voorzitter van KPMG vrijgesproken van alle valsheid waar het Openbaar Ministerie en de belastingdienst hem jarenlang van had beschuldigd. Daarna pikte belegger Box consultants de wijze waarop het OM optrad niet langer en liet het als koekje van eigen deeg beslag leggen bij de officieren van justitie zelf.
Als klap op de vuurpijl kwamen op de dag nadat de commissarissen van ING geen décharge kregen vanwege de schikking van meer dan 700 miljoen die zij aan het OM hadden betaald, de resultaten naar buiten van het externe onderzoek dat was ingesteld naar het functioneren van het OM zelf en de cultuur aldaar. Schokkend waren die resultaten voor de boevenvangers.
Misschien is het moment aangebroken dat het OM zich weer eens terughoudender op gaat stellen jegens die ingewikkelde financiële sector en kijkt wat de echte kerntaken zijn. Van oudsher was de financiële sector goed in staat voor zichzelf te zorgen en stelde de overheid zich in Nederland terughoudend op ten aanzien van alles wat met de beurs te maken had. Wij van het Nederlands Governance Genootschap weten nog goed wanneer het OM die terughoudendheid opeens liet varen. Dat gebeurde op 24 oktober 1997. Wij citeren uit de Groene Amsterdammer:
“Het is Bijltjesdag op de Amsterdamse beurs. Nog maar net had premier Wim Kok zijn gal gespuwd over de ´exhibitionistische zelfverrijking´aan beursplein 5 of het onverschrokken Amsterdamse aanklagersduo Teeven en Witteveen trok er aan het hoofd van tweehonderd man politie, fiscalisten en accountants op uit om bij nacht en ontij de fine fleurt van de Amsterdamse effectenhandel van het bed te lichten. De actie werd ´Operatie Clickfonds´ genoemd. De verdenkingen zijn zwaar± misbruik van voorkennis, oplichting, valsheid in geschrifte, heling, belastingfraude, omkoping en deelname aan een criminele organisatie”
Uiteindelijk bleef van die aanklachten uit 1997 nauwelijks iets over. De rechtbank heeft het Openbaar Ministerie om zijn werkwijze in deze zaak berispt. Wat in Nederland geen reden was om de leider van de operatie, hoofdofficier van justitie Henk de Graaff, niet tot rechter te benoemen, want de toets van geschiktheid voor de rechterlijke macht is een vak apart. De Hoge Raad heeft aan de hoofdverdachten in de Clickfonds-zaak miljoenen aan schadevergoedingen toegekend
Dat speelde allemaal meer dan twintig jaar geleden. Als reactie om het echec van het OM werd in 2003 binnen het OM een speciaal parket geformeerd om financiële criminaliteit beter aan te pakken het functioneel Parket met gespecialiseerde fraude officieren. Werkt dit nu zestien jaar later? In 2003 bestond de AFM pas een jaar en voerde Wellink DNB aan. Nu huizen er crime-fighters aan de Vijzelgracht en het Frederiksplein met ongekende bevoegdheden die ver buiten art 6 van het EVRM liggen. Is het uit overheidsefficiency niet verstandig dat het OM zelf weer achter boeven aangaat, in plaats van particuliere instellingen die niet genoeg aan boeven vangen zouden hebben gedaan, het leven zuur te maken? Ieder zijn taak!
De regering van Saoedi-Arabië wil nog wel eens een politieke tegenstander in stukjes zagen in een ambassade in het buitenland. In deze tijden waarin duurzaam beleggen hoog in het vaandel staat, weerhoudt dat beleggers er niet van hun geld uit te lenen. Het staatsbedrijf Saudi Aramco haalde deze maand 12 miljard dollar op, terwijl obligatie beleggers wel voor 100 miljard hadden willen meedoen. Natuurlijk blijft duurzaamheid wel belangrijk. De minst politiek correcte regering vinden wij in dit kader overigens die van Noorwegen. Die laat zijn inwoners vrijelijk op walvissen jagen. Weet U wat er met het vlees van deze dieren gebeurt? Dat wordt gebruikt in de pelsdierfokkerij. Maar Noorwegen investeert de opbrengsten van zijn olievelden in groene projecten. Dat dan weer wel.
Niet alleen beleggers besteden steeds meer aandacht aan duurzaamheid. Ook de toezichthouders op de financiële sector hebben zich op dit onderwerp gestort. Zij hebben het internationale Network for Greening the Financial System (NGFS) opgericht omdat zij menen dat klimaatrisico's een bron van financiële risico's vormen.
“Deze financiële risico's van klimaatverandering zijn nieuw en moeilijk te analyseren. Toch is het belangrijk om nú actie te ondernemen. Met deze aanbevelingen nemen de leden van het NGFS gezamenlijk het voortouw om het financiële stelsel over de landsgrenzen heen en zelfs wereldwijd te verduurzamen. Zolang de temperatuur en de zeespiegel – en daarmee de klimaat gerelateerde financiële risico’s – blijven stijgen, moeten centrale banken, toezichthouders en financiële instellingen de lat steeds hoger leggen om deze risico's het hoofd te bieden en het financiële stelsel te verduurzamen,” aldus Frank Elderson, voorzitter van het NGFS en directeur van DNB. De kosten van dit nieuwe toezicht zijn nog niet gespecificeerd.
Banco Santander wil het resterende belang van 25 procent in zijn Mexicaanse dochter terugkopen. Daarmee wil de Spaanse bank zijn positie op de lucratieve Zuid-Amerikaanse markt versterken. Santander bracht het onderdeel in 2012 in Mexico naar de beurs. Nu wil de bank de verhandelbare stukken terugkopen door middel van een aandelenruil. De grootste bank van Spanje kondigde onlangs aan zijn investeringen in de Zuid-Amerikaanse activiteiten op te voeren.
De Turkse bank Denizbank is overgenomen door Emirates NBD. Aan de overname werd ongeveer een jaar gewerkt. Emirates telt uiteindelijk 15,5 miljard lira (een kleine 2,5 miljard euro) neer voor de bank die onderdeel was van de Russische Sberbank
Maart 2019
Als één van de oprichters van het succesvolle derivatenhandelshuis Optiver heeft Chris Oomen verstand van risico’s. En heeft hij lef. Als bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar DWS, waar hij na veertig jaar succesvol beleid aftreedt, durfde hij tegen de pers te zeggen dat zijn vertrek mede het gevolg is van druk door De Nederlandsche Bank op zijn commissarissen. En dat hij vindt dat de toezichthouder zich niet moet bemoeien met het personeelsbeleid van financiële instellingen.
Een oorverdovende stilte was de reactie op deze publieke ontboezeming. Hoewel deze een praktijkvoorbeeld geeft van de problematiek zoals geschetst in het proefschrift van Frank ’t Hart (2017): “Toezichthouders verlangen van financiële ondernemingen dat hun handelen wordt ingegeven door de geest en niet door de letter van de wet. In de praktijk komt het echter voor dat financiële ondernemingen van oordeel zijn dat hun toezichthouder meer verlangt dan de geest van de wet. Dit heeft geleid tot een spanningsveld waarin financiële ondernemingen geconfronteerd worden (of zich voelen worden) met een toezichthouder die kan aandringen op gedrag dat niet op enige rechtsnorm berust (en dit feitelijk afdwingt).”
Zulks past niet in een rechtstaat.
De politiek wil kleinere banken. De Nederlandsche Bank wil grote afdelingen vol met dure poortwachters die geen inkomsten opleveren. Deze combinatie is niet mogelijk. Ook Triodos Bank is nu in deze fuik verstrikt geraakt. De op antroposofische leest geschoeide bank heeft een aanwijzing van DNB gekregen wegens falend toezicht op mogelijk witwassen door zijn klanten. Zo’n bestuursrechtelijke aanwijzing is op korte termijn goedkoper dan een dure strafrechtelijke schikking zoals ING trof met het openbaar ministerie, maar op langere termijn kunnen de lasten die de toezichthouder oplegt dodelijk zijn.
Om te beginnen wordt bij Triodos de raad van bestuur op aandrang van DNB uitgebreid van drie naar vier personen. Die vierde, de chief risk officer, wordt extern gezocht. Daarnaast heeft Triodos al extra mensen aangetrokken en moeten er misschien nog meer bij. Net als bij de Volksbank rijst de vraag of de ideële bank groot genoeg zal blijken om de opgelegde compliance lasten te dragen. Triodos heeft 1400 werknemers voor een balans van 15,5 miljard euro en wordt gedragen door 715.000 klanten. Die klanten nemen genoegen met een lagere rente, maar hoeveel poortwachters willen ze betalen? Vorig jaar stegen de personeelskosten van Triodos al met 11 procent. De inkomsten stegen niet. Voor het einde van het jaar moet Triodos voldoen aan het verbeterplan van DNB.
Inmiddels is deze maand bij de bouw van het nieuwe kantoor van de bank op landgoed de Reehorst in Driebergen het hoogste punt bereikt. Dat ligt niet hoger dan vijfentwintig meter en blijft daarmee onder de toppen van de omringende bomen. Het gebouw is geheel duurzaam. Of dat ook geldt voor het business model van Triodos in het huidige compliance klimaat, moet nog blijken.
ING mag in Italië voorlopig geen nieuwe klanten aannemen, omdat de screening van klanten niet op orde bleek. De tekortkomingen bij het tegengaan van witwassen zijn aan het licht gekomen bij een inspectie die de Italiaanse centrale bank heeft uitgevoerd tussen oktober 2018 en januari 2019. Blijkbaar hadden de Italianen gehoord dat ING in Nederland een schikking had getroffen. ING heeft in Italië 1,2 miljoen klanten. Hoeveel het extra zal kosten om die goed in de gaten te houden is de vraag. Voor een mogelijke boete in Italië heeft ING geen geld opzij gezet.
In Nederland krijgt ING van DNB nog twee jaar de tijd om zijn zaakjes op orde te brengen. Eind 2020 moet de bank alle verdachte dossiers hebben doorgespit en daarnaast de nodige wijzigingen in de bedrijfsvoering hebben doorgevoerd. Momenteel werken volgens de bank 2500 medewerkers op enig vlak aan het anti-witwasbeleid. Dat zijn er niet genoeg.
De Rabobank heeft in de Verenigde Staten het hoofd in de schoot gelegd. Het is te moeilijk gebleken om daar een goed poortwachter te zijn. De Amerikaanse dochter Rabobank National Association wordt verkocht aan Mechanics Bank. Rabo houdt wel een belang van 9,9 procent in de koper. De Rabobank heeft grote problemen gekregen met het accepteren van drugsgelden in kantoren bij de Mexicaanse grens.
ABNAmro daarentegen is vol goede moed. De bank, waarin de Staat nog steeds de meerderheid van de aandelen houdt, wil weer een bankvergunning aanvragen in de Verenigde Staten. ABNAmro kan daar als poortwachter met een schone lei beginnen en hoeft die lei alleen maar schoon te houden.
De Europese Commissie heeft vorige maand de zwarte lijst herzien voor landen die een risico vormen als het gaat om witwassen. EU-commissaris Vera Jourova (Justitie) had twaalf nieuwe landen toegevoegd. Maar de lidstaten zeiden op 7 maart in een unanieme verklaring die nieuwe witwaslijst niet te zullen overnemen. De oude lijst wordt al sinds 2015 gebruikt door banken, die door de anti-witwasrichtlijn van de EU verplicht zijn transacties waarbij cliënten en financiële instellingen uit de landen op de lijst zijn betrokken, extra te controleren.
Onder de nieuwe verdachte landen bevond zich ook Saoedi-Arabië. Hoho riepen de lidstaten. Deze nieuwe lijst is niet "tijdens een transparant en flexibel proces" tot stand gekomen. De betrokken landen zijn niet actief aangemoedigd om actie te ondernemen en hun recht op wederhoor is niet gerespecteerd.
Na heftig overleg zette de EU uiteindelijk tien landen weer terug op de zwarte lijst voor belastingparadijzen. Ook Aruba hoort weer bij de nu vijftien landen buiten de EU die zich fiscaal niet naar behoren gedragen, evenals onder andere de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Barbados en Bermuda.
De toegevoegde landen worden nu ook op de Nederlandse zwarte lijst gezet, die de regering al eind vorig jaar heeft vastgesteld. Die Nederlandse lijst is langer dan die van de EU en telt nu 27 “derde-hoogrisicolanden.” Banken, notarissen en anderen moeten transacties melden van, of ten behoeve van, een (rechts)persoon die gevestigd of woonachtig is in een derde-hoogrisicoland (objectieve landenindicator). Maar gezien de nu bestaande onduidelijkheid zullen het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en het Bureau Toezicht Wwft (BTWwft) zullen bij wijze van uitzondering een coulant handhavingsbeleid hanteren ten aanzien van de objectieve landenindicator. "Dit betekent dat instellingen ten aanzien van mogelijke overtredingen van de objectieve landenindicator door het BFT of BTWwft niet zullen worden gesanctioneerd. Indien de transacties van of ten behoeve van een (rechts)persoon die gevestigd of woonachtig is in een derde-hoogrisicoland tevens kwalificeren als ongebruikelijk op basis van de subjectieve indicator dan geldt het coulant handhavingsbeleid niet", aldus de toezichthouders.
Het einde is nog niet in zicht. Op de EU lijst en de Nederlandse lijst staan alleen landen buiten de EU. Maar het Europees Parlement vindt dat er ook landen binnen de EU zijn waar poortwachters extra alert op zouden moeten zijn. Nederland is bijvoorbeeld een belastingparadijs, zo vindt het Europees Parlement, op basis van een motie van een Nederlander: Europarlementariër Paul Tang (PvdA). Samen met Luxemburg, Malta, Ierland en Cyprus hoort Nederland op een zwarte lijst van fiscaal foute landen, zo besloot het Parlement in Straatsburg. D66, de partij van staatssecretaris Snel van Financiën, stemde ook voor.
Verder gaat alles goed.
Eerder uitte ontwikkelingshulpverlener Oxfam al kritiek op de zwarte lijst van belastingparadijzen van de EU. De liefdadigheidsorganisatie vindt dat de criteria die gehanteerd worden bij het samenstellen van de lijst niet sterk genoeg zijn, waardoor veel belastingparadijzen er niet op staan. Zoals wij alle weten steunt de Nederlandse regering OxfamNovib met belastinggeld. Om de goede werken van deze club mogelijk te maken.
De meeste overheden hebben aan belastinginkomsten niet genoeg. Aan het opmerkelijke feit dat overheden heel veel geld lenen van banken op wie ze toezicht houden, worden echter zelden veel woorden vuil gemaakt. Maar deze maand wees het Centraal Planbureau (CPB) maar weer eens op de risico’s aan de nauwe verwevenheid van banken en nationale overheden binnen de Europese Unie. Zo bouwde de grootste Italiaanse bank, UniCredit, zijn portefeuille overheidsschulden nauwelijks af ten opzichte van 2016, hoewel Italië onlangs op het strafbankje werd gezet omdat de overheidsbegroting niet voldeed aan de Europese regels. De Franse bank BPCE en het Spaanse Santander kochten zelfs voor tientallen miljarden euro's aan staatsleningen van de eigen overheid bij. Volgens het CPB kan die verwevenheid ertoe leiden dat politieke besluiten, die zorgen voor publieke begrotingsproblemen, overslaan naar de bankensector. In Nederland bestaat dit risico niet omdat de Bank Nederlandse Gemeenten een belangrijke financier van de publieke sector is. En omdat Nederland pensioenfondsen heeft die staatsleningen kopen. Maar via de euro wordt Nederland wel getroffen als het mis gaat in andere eurolanden waar overheden lenen van ‘hun’ banken.
De Autoriteit Financiële Markten (AFM) wil een definitief einde maken aan de handel in zogeheten binaire opties en kijkt naar beperking van de handel in contracts for difference (CFD's). In Europees verband is er al een tijdelijke maatregel tegen deze producten van kracht. Binaire opties zijn opties waarbij beleggers moeten kiezen of de waarde van een grondstof of een aandeel omhoog of omlaag gaat. Bij een juiste keuze krijgt de belegger een vast percentage van de inleg als winst, bij een foute keuze gaat de hele inleg verloren. Het Nederlands Governance Genootschap vindt dat deze producten beter passen bij het staatsbedrijf Holland Casino waar de Kansspelautoriteit toezicht op houdt. De Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) heeft al een tijdelijk verbod op de handel in deze producten ingesteld. Bij CFD's ligt samenwerking tussen de Kansspelautoriteit en de AFM voor de hand. Daar gaat het immers om een verschil in waarde tussen een aandeel, grondstof, valuta of index tussen het moment van aankoop en een willekeurig punt daarna.
Het Amerikaanse Ministerie van Justitie heeft Gulnara Karimova, de oudste dochter van de overleden president van Oezbekistan, aangeklaagd voor het overtreden van de Amerikaanse anti-corruptie wetten. De aanklacht heeft met steekpenningen rond de grootste mobiele telefoonaanbieder van Rusland van doen, een in Moskou gevestigd bedrijf genaamd MTS, waarvan de aandelen worden verhandeld op Amerikaanse beurzen. Even tevoren had MTS een schikking getroffen met de Amerikaanse overheid. MTS betaalt 850 miljoen dollar om af te zijn van beschuldigingen van omkoperij in Oezbekistan.
Mevrouw Karimov en haar familie zouden tussen 2001 en 2012 meer dan 865 miljoen dollar aan steekpenningen hebben opgestreken. Niet alleen van MITS maar ook van de telefoonaanbieders VimpelCom en TeliaSonera. Deze bedrijven schikten al eerder voor recordbedragen met de Amerikaanse (en Nederlandse) justitie en omdat Vimpelcom via zijn ING rekening steekpenningen betaalde kwam deze bank bij het Nederlandse Openbaar Ministerie in het vizier. "This is the third installment in a trilogy of cases arising from an almost $1 billion bribery scheme that reached the highest echelons of the Uzbekistan government and was orchestrated by some of the largest telecommunications companies in the world," aldus de Amerikaanse officier van justitie Geoffrey Berman. Het is maar hoe je telt.
De Amerikaanse Federal Reserve heeft twee werknemers van Goldman Sachs verboden om ooit nog in de bankensector te werken. Tim Leissner en Ng Chong Hwa waren betrokken bij een grootschalige fraude rond het Maleisische staatsfonds 1MDB. De voormalige premier van het land, Najib Razak, zou via het fonds grote sommen geld hebben laten wegsluizen. Volgens de Fed tastten de acties van bankiers het publieke vertrouwen in en het imago van Goldman Sachs aan. Tal van processen bedreigen de firma rond deze zaak.
Radio Noord-Holland laat niet langer liedjes van Michael Jackson horen en ASN Bank belegt het vermogen van zijn klanten niet langer in geneesmiddelenfabrikant Novartis.
Wie houdt er toezicht op dit soort beslissingen? Dan doen dezelfde organisaties die zich op internationaal belasting heffen concentreren. Zo hebben partijen als Milieudefensie, PAX en Oxfam Novib ontdekt dat de grootste tien pensioenfondsen in Nederland hun beleid rond verantwoord beleggen niet op orde hebben. Volgens het door hen ontwikkelde “Eerlijke Pensioenlabel” heeft vrijwel geen fonds beleid om beleggingen in foute wapenhandel te voorkomen. Ook ontbreekt het pensioenfondsen aan beleid op belangrijke thema’s zoals mensenrechten, klimaatverandering, volksgezondheid, wapens en dierenwelzijn. "We zijn geschrokken van de uitkomsten", zegt een woordvoerder van dit eerlijke platform eerlijk.
De Financial Reporting Council (FRC), de toezichthouder op accountants in het Verenigd Koninkrijk, wordt vervangen door een nieuwe orgaan met meer bevoegdheden, zo heeft de Britse minister van Economische Zaken Greg Clark aangekondigd. De nieuwe Audit, Reporting and Governance Authority (ARGA) kan aanpassingen van jaarrekeningen gelasten zonder tussenkomst van de rechter, krijgt zelf bevoegdheden als het gaat om regulering van de grote accountantsorganisaties en kan zwaardere sancties opleggen.
De Britse regering neemt hiermee de aanbevelingen over van een commissie ingesteld na de ondergang van bouwbedrijf Carillion. En omdat het nog even duurt voordat de nieuwe toezichthouder er staat, worden alvast de voorzitter en de vide voorzitter van de FRC vervangen. Meer nieuws wordt nog verwacht. In december kwam immers ook mededingingsautoriteit CMA in opdracht van het Britse kabinet met aanbevelingen voor hervorming van de Britse auditmarkt. Deze toezichthouder stelt onder andere voor om joint audits in te voeren voor FTSE 350-bedrijven
In Nederland lijken joint audits van beursfondsen in de praktijk onmogelijk bij gebrek aan accountantsfirma’s. Niet alleen voor kleine banken worden de compliance eisen te zwaar om te dragen. Ook de kleinere accountants bezwijken: de maand maakte accountantsorganisatie Accon avm bekend zich terug te zullen trekken uit de markt voor controle van beursgenoteerde klanten en andere organisaties van openbaar belang (oob’s). Het aanhouden van een oob-vergunning en het naar behoren bedienen van oob-klanten legt volgens de firma "een onevenredig grote druk op de beschikbare capaciteit van zowel personeel als management. De oob-klantengroep vertegenwoordigt echter slechts een zeer gering deel van de omzet." Medio december 2018 kondigde Grant Thornton al aan zijn oob-vergunning in te leveren. Er zijn nu nog zeven accountants die beursfondsen en andere oob’s mogen controleren: naast de big four (PwC, Deloitte, KPMG en EY) zijn dat BDO, Mazars en Baker Tilly.
Het onderwerp Toezicht krijgt ook de aandacht van topambtenaren. Hun eigen bureau ABD organiseert op 27 juni en 28 juni een 24-uurs masterclass over het borgen van het publieke belang en de impact van regelgeving op de effectiviteit van het toezicht. In de annonce lezen we: “Van beleidsdoelstelling naar gedragsverandering in de samenleving is een grote stap. Regelgeving en toezicht wordt in veel gevallen gezien als de oplossing. Dit is het alleen als de wisselwerking tussen beleid, toezicht en praktijk optimaal verloopt. Als deelnemer aan deze masterclass ga je deze dynamiek beter begrijpen waardoor je effectiever met het instrument toezicht kunt omgaan. Vragen die aan de orde komen, zijn; hoe kunnen we ervoor zorgen dat het publieke belang gediend blijft? Wie heeft eigenlijk de regie als het gaat om het borgen van het publieke belang? Wat is de impact van regelgeving op de effectiviteit van het toezicht? Hoe onafhankelijk is de toezichthouder eigenlijk? Hoe balanceer je effectiviteit met toezichtlast?”
Dat zijn vragen die ook het Nederlands Governance Genootschap stelt.
De banken zuchten onder de extra kosten die ze moeten maken om te voldoen aan alle wettelijk en bestuurlijk opgelegde eisen. Ze moeten extra mensen aantrekken die niets opleveren. In spiegelbeeld staan bij De Nederlandsche Bank ook veel vacatures open. Zo houden publieke en private sector elkaar bezig. Een actueel overzicht toont dat de toezichthouder onder andere een ‘expert financiële risico’s’ zoekt, die toezicht moet gaan houden op een van de grootste Nederlandse banken alsook een ‘junior on-site toezichthouder financiële risico’s banken’. Daarnaast is er dringend behoefte aan een ‘On-site toezichthouder IRRBB’. Dat is volgens DNB “Een veelzijdige functie waarbij je je inhoudelijke kennis als on-site toezichthouder IRRBB kunt inzetten.”
DNB heeft ook een ‘On-site toezichthouder marktrisico en CCR’ nodig, waarbij die laatste drie letters staan voor tegenpartijkredietrisico. DNB licht toe: “ Als toezichthouder specialist voer je binnen een team van specialisten on-site onderzoeken uit bij verschillende banken, zowel Nederlands als Europees. Met dit team maak je een projectmatige, diepgravende beoordeling van specifieke risico’s binnen de instelling die je onderzoekt. Afwisseling en dynamiek zijn inherent aan de functie, want bij elk onderzoek kom je nieuwe problematiek tegen. [..] Je werkt met 14 collega’s bij de afdeling Financiële Risico’s & Kapitaalinstrumenten (FIKA). Deze afdeling houdt zich bezig met nagenoeg alle financiële risico’s bij banken en met kapitaal- en funding instrumenten. FIKA is onderdeel van de divisie On-site Toezicht & Bancaire Expertise (OSBE).”
DNB zoekt ook een ‘Toezichthouder/expert kredietrisico on-site bankentoezicht’, die “indringende on-site onderzoeken doet bij banken naar de beheersing van kredietrisico´s.” Tevens heeft DNB behoefte aan een nieuwe ‘Toezichthouder banken’: “Ben je nieuwsgierig, kritisch en daadkrachtig? Dan is dit jouw volgende stap! In het midden van de dynamiek en actualiteit van de bankensector houd je toezicht op middelgrote banken.” Al zijn er volgens het Nederlands Governance Genootschap niet zoveel middelgrote banken in Nederland meer over.
Ook zoekt DNB een ‘Toezichthouder IT-risico’s banken’ en een ‘Toezichthouder op asset managers.’ Bij het Nederlands Governance genootschap roept deze veelheid aan vacatures de vraag op of het hier gaat om nieuw toezicht of om lacunes die gevallen zijn in het bestaande toezicht. Beide vinden wij zorgelijk. De vacature ‘Toezichthouder specialist bedrijfsmodelrisico banken’ bij DNB vinden wij opmerkelijk. De taak van deze toezichthouder wordt omschreven als : “Je beoordeelt de bedrijfsmodellen van Nederlandse en Europese banken op hun levensvatbaarheid, zowel op de kortere als de langere termijn. Je voert onderzoeken uit naar onder meer de bronnen van winstgevendheid, de bedrijfsstrategie en de financiële projecties van banken en bent in staat om zo de risico’s voor het bedrijfsmodel te identificeren en te beoordelen.” Wat als die risico’s de hoge kosten van het voldoen aan toenemende regelgeving zijn. Wat doet de toezichthouder dan?
Het antwoord op de vraag kan misschien komen van degene die de vacature ‘Senior beleidsadviseur toezicht strategie’ gaat invullen. Voor hem of haar geldt immers: “Je kijkt over landsgrenzen heen en je legt dwarsverbanden tussen de verschillende financiële deelsectoren (banken, verzekeraars, pensioenfondsen, et cetera) en maakt de vertaalslag van analyse naar actiegerichte aanbevelingen voor toezichthouders en beleidsmakers. Dit doe je proactief, in dialoog met financiële instellingen, ministeries en collega-toezichthouders in binnen- en buitenland.”
Februari 2019
In de Verenigde Staten kan de regering de noodtoestand uitroepen om bijzondere maatregelen te nemen. In Nederland is dat op het gebied van toezicht niet nodig als in de Tweede Kamer maar geen meerderheid tegen is. In het belang der natie lijkt het de regering een goede idee als de post voortaan wordt bezorgd door een beursgenoteerde monopolist. Toezichthouder ACM mag nog onderzoeken hoe nadelig dit monopolie wordt voor consumenten, maar Den Haag heeft al groen licht gegeven. Brussel heeft niks in te brengen omdat het alleen de Nederlandse markt betreft. Als er de facto een monopolie ontstaat, zou het consquenter zijn om nog verder terug te gaan naar het verleeden en de posterijen weer een staatsdienst te maken. Dan is er iemand verantwoordelijk : de minister, wel zo duidelijk.
Bij een andere voormalige staatsbedrijf, KLM, heeft de regering de vorig jaar door ING aan het Openbaar Ministerie betaalde 775 miljoen gebruikt om voor 680 miljoen aandelen in het beursgenoteerde AirFrance/KLM te kopen. Ook de rest wordt besteed aan aandelen in die onderneming die de helft van de vluchten op Schiphol verzorgt. Hoewel in Nederland geldt dat aandeelhouders geen zeggenschap hebben over de strategie van een onderneming.
De actie doet denken aan 2015 toen de Staat der Nederlanden Rembrandts huwelijksportretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit voor 160 miljoen wilden kopen van Rothschild. Dat ging niet door. De schilderijen werden gemeenschappelijk Frans-Nederlands bezit. Het Nederlands Governance Genootschap stelt voor om de volgende toestellen die AirFrance/KLM aanschaft de Maerten Soolmans en de Oopjen Coppit te noemen.
Verder staat de EU voor vrede in Europa en houdt de Staat der Nederlanden in het kader van de noodtoestand vast aan zijn aandelen ABNAmro en Volksbank. Over de onteigening van verzekeraar Conservatrix doet de Hoge Raad binnenkort uitspraak. Dat bedrijf blijkt doorverkocht aan een investeerder die in belastingparadijzen opereert.
Het Nederlands Governance Genootschap blijft zich afvragen waarom ING door het Openbaar ministerie is vervolgd wegens overtredingen van de Wet Financieel Toezicht, terwijl De Nederlandsche Bank is aangewezen om toezicht te houden op de naleving van deze wet.
Inmiddels blijkt DNB die taak bij andere partijen met verve te vervullen. ABNAmro maakte bij de presentatie van de jaarcijfers bekend 85 miljoen euro extra uit te hebben getrokken om de klantdossiers op orde te krijgen. De bank heeft al duizend man daaraan werken, maar dat is niet genoeg. Er moeten er vierhonderd bij. Verzekeraar Vivat daarentegen heeft van DNB een waarschuwing gekregen dat ze te weinig doet aan cliënten acceptatie plichten. De verzekeraar heeft niet geïnvesteerd in systemen die aangeven of klanten op sanctielijsten terecht zijn gekomen. De brief van DNB is gelekt naar het Financieele Dagblad. Vivat heeft in allerijl KPMG ingehuurd om orde op zaken te stellen. Geen wonder. Vervolging afkopen kostte aandeelhouders van ING 775 miljoen.
Vivat heeft maar één aandeelhouder. Dat is Anbang die in China onder verscherpt toezicht blijft staan. De ceo van Anbang zit in de gevangenis. Het Nederlandse OM is na te hebben gepind bij ING vooral druk doende met een intern onderzoek naar de eigen cultuur. Die schijnt nogal macho te zijn. En er wordt schuin gemarcheerd. In werktijd.
Het toezicht op naleving van de Wet Financieel Toezicht daarmee ligt weer geheel bij DNB. Die blijkt in september vorig jaar de Rabobank een boete van iets meer dan één miljoen euro te hebben opgelegd omdat de bank niet voldeed aan anti-witwasregels, zo bevestigde de bank, na berichtgeving door de Volkskrant. Volgens de Rabo ging het om overtredingen die volslagen onvergelijkbaar zijn met die waarvoor ING te zelfder tijd voor 775 miljoen schikte met het Openbaar Ministerie, maar dat kan niemand controleren.
De schrik zit er goed in. ABNAmro, Rabo in ING gaan bij elkaar duizend extra poortwachters werven, om geldstromen en klanten te controleren. Kleinere banken kunnen niet meedoen in deze race. De Volksbank heeft al tweehonderd poortwachters in dienst. Vijf procent van het totale personeelsbestand bewaakt de poort. De kosten zijn sinds 2013 verzesvoudigd, vertelde cfo Annemiek van Melick bij de presentatie van de cijfers. Kunnen de banken dit niet gezamenlijk doen, vroeg ceo Maurice Oostendorp zich wanhopig af. De aandeelhouder van de Volksbank is de Staat der Nederlanden. De kleine Kasbank levert zijn Nederlandse bankvergunning maar in en laat zich overnemen. Door een Franse partij (zie: noodtoestand).
Minister Jeroen Dijsselbloem heeft in 2016 een misser van De Nederlandsche Bank onder de pet gehouden. Dat concludeert de Algemene Rekenkamer. DNB had de risico's die het DNB liep als gevolg van de financiële crisis en het opkoopprogramma van obligaties door de Europese Centrale Bank met miljarden verkeerd ingeschat. Uit het onderzoek van de Rekenkamer blijkt dat de wijze waarop de minister van Financiën zich tot DNB verhoudt bij het afdekken van risico’s van monetair beleid "niet geheel duidelijk is vanwege de veelheid aan geldende wet- en regelgeving".
Overigens kan het CBS geen effect meten van de 2600 miljard euro die de Europese Centrale Bank heeft uitgegeven om staatsobligaties en andere leningen te kopen, en zo banken in staat te stellen aan hun overheden te blijven lenen.
Daarnaast kregen (sommige) banken goedkoop geld van de ECB. Hebben die banken die liquiditeitssteun nog steeds nodig? Die vraag rijst nu de eurocrisis voorbij is en wordt actueel omdat volgend jaar juni de eerste leningen aflopen die de ECB in 2016 aan banken (vooral in het zuiden van de Europese Unie) heeft verstrekt. De ECB heeft bespreking van dit onderwerp vooruit geschoven. Mede met het oog op de Europese verkiezingen moet de schijn worden vermeden dat Zuid-Europese banken zouden worden bevoordeeld. Intussen kostte het de Italiaanse staat dit jaar overigens geen enkele moeite om geld te lenen in de markt, hoewel Willem Buiter twee maanden geleden voorspelde dat Italië eind 2019 zijn staatsschuld niet meer zou kunnen financieren, wanneer steunpilaar Draghi vertrekt bij de ECB, die nu 20 procent van de hele Italiaanse staatsschuld heeft gekocht.
Wendy de Jong is per 15 februari benoemd tot lid van de raad van toezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Op de website van het door haarzelf opgerichte adviesbureau op het terrein van governance vertelt zij over zichzelf:
“Mijn kracht is om directies, besturen en toezichthouders te inspireren en te begeleiden, zodat ze als team op een hoger en waardevoller plan gaan functioneren. Ik ben toekomstgericht en stimuleer graag ontwikkeling en vernieuwing in het heden om daarmee de toekomst positief beïnvloeden.”
Zij kan bij de AFM aan de slag omdat daar (weer) een vacature in de Raad van Toezicht ontstaat. Dit keer niet omdat een van de leden in opspraak was geraakt, maar omdat voorzitter Paul Rosenmöller zich namens GroenLinks verkiesbaar heeft gesteld voor de Eerste Kamer en naar verwachting met ingang van 27 mei 2019 toetreedt tot de Senaat. Hij treedt daarom per 24 mei 2019 terug bij de AFM. De nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht wordt Martin van Rijn, een expert op het gebied van de gezondheidszorg.
Van Rijn is sinds februari 2018 lid van de Raad van Toezicht en is de logische kandidaat voor het ministerie van financiën dat de toezichthouder graag als zelfstandig bestuursorgaan op gepaste afstand van de Tweede Kamer ziet staan, maar wel dicht bij het ministerie houdt: Van Rijn is immers oud ambtenaar. Hij was directeur-generaal Management en Personeelsbeleid op het ministerie van Binnenlandse Zaken en plaatsvervangend DG op het ministerie van VROM. Van 2003 tot 2007 was hij DG Gezondheidszorg op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In 2008 werd hij ceo van het pensioenfonds voor de gezondheidszorg. In 2012 keerde hij in het kabinet Rutte II als staatssecretaris terug naar het ministerie van Volksgezondheid.
Ervaring met de financiële markten is niet noodzakelijk voor toezichthouders op de Autoriteit Financiële Markten.
De Eurogroep is nog altijd niet goed af te rekenen, terwijl beslissingen van deze "informele regering van de eurozone" de levens van miljoenen mensen beïnvloeden. Dat stelt Transparency International (TI). De manier waarop de Eurogroep is opgezet maakt goede controle onmogelijk. De ministers van Financiën van de negentien eurolanden moeten wel rekenschap afleggen in hun nationale parlementen, maar deze vorm van toezicht schiet ernstig tekort, stelt TI in haar rapport Vanishing Act: The Eurogroup's accountability. De 'mysterieuze' Eurogroep zou een officiële EU-instantie moeten worden, net als het permanente noodfonds ESM dat onder controle staat van de groep. Een nationale minister die de groep parttime voorzit leidt volgens TI "onvermijdelijk" tot belangenconflicten. Dat de huidige voorzitter van de Eurogroep, de Portugees Mario Centeno, geregeld (vrijwillig) vragen beantwoordt in het Europees Parlement is onvoldoende om verantwoording af te leggen.
Bij het ter perse gaan van deze nieuwsbrief waren Deutsche Bank en Commerzbank nog niet gefuseerd. Grensoverschrijdende fusies tussen Europese banken zijn helemaal onmogelijk gemaakt door alle geschreven en ongeschreven toezichteisen. “Zolang de Bankenunie niet wordt afgemaakt. Zal er weinig gebeuren, zei ING ceo Ralph Hamers bij de toelichting op de jaarcijfers. In Amerika consolideert de bankensector wel. Daar vormen BB&T en SunTrust samen de nieuwe nummer vijf qua omvang. Zo kunnen ze kosten besparen en investeren in nieuwe technologie. Aandelenkoersen van banken zijn in de VS dan ook veel hoger dan in Europa. De nieuwe combinatie BB&T/SunTrust is met een marktwaarde van 58 miljard bijvoorbeeld waardevoller dan het qua balans vele malen grotere ING, waar de aandelenmarkt ruim 40 miljard voor over heeft. De toekomst voor banken in Europa ziet er somber uit.
Deze maand is de financiële wereld een historische mijlpaal gepasseerd. In 1602 nam de Republiek der Zeven Provinciën het voortouw met de handel in aandelen. In 2019 is het in het Koninkrijk Nederland definitief afgelopen met aandelen aan toonder, de papieren documenten die het bewijs vormen van aandeelhouderschap en die zonder formaliteiten overgedragen kunnen worden. De Eerste Kamer heeft op 13 februari unaniem ingestemd met een wetsvoorstel om fysieke toonderstukken af te schaffen. De wet maakt de identificatie van alle houders van aandelen aan toonder mogelijk. Voortaan kunnen alleen nog effecten worden verhandeld via een effectenrekening die men aanhoudt bij een intermediair, zoals een bank of een beleggingsonderneming. Voor beursgenoteerde bedrijven geldt dat al sinds 1 januari 2011 op basis van het argument waarmee overheidsbemoeienis met de financiële sector steeds weer wordt verdedigd: “Met de wet geeft Nederland opvolging aan internationale aanbevelingen in de strijd tegen belastingontduiking, witwassen en terrorismefinanciering.”
Contant geld (het bankbiljet), ook een manier om anoniem waarde over te dragen, mag nog wel worden gebruikt. De vraag is hoe lang. Buiten de EU biedt de private sector nog enig tegenwicht: JPMorgan Chase gaat experimenteren met zijn eigen digitale cryptomunt. Deze JPM Coin zal worden gebruikt om een klein deel van de transacties tussen zakelijke klanten af te handelen. De eerste proeven beginnen over een paar maanden. Elke JPM Coin is inwisselbaar voor 1 dollar.
Een andere mijlpaal: de naam Merrill Lynch zal verdwijnen. Merrill Lynch is de bank die in de jaren vijftig van de vorige eeuw in de Verenigde Staten de kleine belegger terug bracht naar de aandelenbeurs, mede met de slogan dat op deze wijze het communisme werd bestreden. Tien jaar geleden is Merrill overgenomen door Bank of America.
De toezichthouder van Denemarken (Finanstilsynet oftewel FSA) en die van Estland (ESFA) zwartepieten over de vraag wie toezicht hield op het Estlandse filiaal van Danske Bank waar tussen 2007 en 2015 meer dan $ 200 miljard zou zijn witgewassen. Onderzoeken naar wat er precies is gebeurd lopen in Denemarken, Estland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, maar de Denen concludeerde op basis van een eigen onderzoek al dat de ESFA verantwoordelijk is. ESFA toonde zich in reactie verbaasd en wees erop dat de FSA verantwoordelijk is voor het toezicht op Danske Bank. Sterker nog: ESFA had in 2015 de dienstverlening aan niet ingezetenen door Danske Bank in Estland al stop gezet, omdat de Esten zagen dat de FSA geen toezicht hield. Ook had ESFA er op gewezen dat het IT systeem van de vestiging in Estland niet geïntegreerd was met dat van Danske Bank. Die laatste liet zelf in zijn jaarverslag weten $ 307 miljoen te zullen investeren in systemen ter voorkoming van witwassen.
Toen de Deense toezichthouder niet inbond, heeft de toezichthouder in Estland Danske Bank gesommeerd het land binnen acht maanden ter verlaten, waarop Danske Bank verklaarde zich terug te zullen trekken uit alle Baltische Staten en Rusland.
Wie houdt er toezicht op de toezichthouders? Naar wij vernemen neemt de Europese Bankautoriteit (EBA) de rol van Estse en Deense toezichthouders in deze zaak onder de loep, hoewel ons niet helder voor ogen staat welke bevoegdheden de EBA in deze heeft. Ook de Amerikaanse SEC heeft de Danske Bank in het vizier. Dat moet de aandeelhouders van Danske extra ongerust maken. Die hebben Gerrit Zalm gevraagd om commissaris te worden.
“En zij zullen hun zwaarden slaan tot spaden, en hun spiesen tot sikkelen” aldus Jesaja 2:4. In dezelfde geest hebben vertegenwoordigers uit de financiële sector, lerarenopleidingen en werkgevers in het onderwijs in het bijzijn van minister Arie Slob van onderwijs een convenant ondertekend. De voorbije jaren zijn in de financiële sector tienduizenden banen verdwenen. Ondanks het groeiend aantal poortwachters zal de werkgelegenheid in de sector verder afnemen. Aan de andere kant is in het onderwijs sprake van oplopende lerarentekorten. Dat deed Chris Buijink, voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken, concluderen: ,,Als wij onze medewerkers dus kunnen interesseren voor een mogelijke carrière als zijinstromer in het onderwijs helpen we het lerarentekort te verkleinen en bieden we onze werknemers extra perspectief." En er is nog een extra voordeel. Die medewerkers die overstappen hebben allemaal de bankierseed afgelegd, waarin zij onder andere zwoeren: “Ik zal mij inspannen om het vertrouwen in de financiële sector te behouden en te bevorderen. Zo waarlijk helpe mij God Almachtig!” Aannemende dat zij van die eed niet worden ontslagen, krijgen we straks leraren die het vertrouwen in de financiële sector zullen versterken.
Streng moeten banken toezien op wie bij hen bankiert. Een fout kan veel geld kosten (zie boven). Een gevolg: ABNAmro, de laatste bank die nog wel eens een hypotheek verstrekte aan niet-ingezetenen, stopt met die activiteit met als reden: we willen geen risico lopen op het niet goed naleven van wet- en regelgeving. Geef de bankiers is ongelijk. Ze hebben moeten zweren om hun klant centraal te stellen. Maar moeten ook boeven vangen. Ze doen het altijd fout. Nederlandse ambtenaren woonachtig in het buitenland, tonen zich verbaasd en vragen zich af waar ze moeten bankieren.
Roken wordt duurder en moeilijker gemaakt. Gokverslaving moet worden voorkomen. Maar handelen in effecten, daar moeten alle barrières voor worden weggenomen. Hoewel Keynes meende dat toegang tot de beurshandel duur moest zijn, net als toegang tot een casino, menen de Europese autoriteiten dat de toegang tot de beurshandel goedkoop moet zijn. Daarom is een jaar geleden Mifid II ingevoerd. Deze beleidsregel blijkt zeer succesvol. Er kan nu nog meer op korte termijn worden gespeculeerd. Wel wordt al die handel steeds minder geschraagd door onderzoek naar de ondernemingen waarin wordt belegd. Want dat is te duur, nu die kosten volgens Mifid II openbaar moeten zijn.
Wij herinneren ons IceSave nog. De Nederlandse activiteiten van de IJslandse bank stonden onder toezicht van de IJslanders, maar de Nederlandse banken stonden garant voor de Nederlandse spaarders. Sterker nog: minister van financiën Bos verdubbelde het garantiebedrag tot twee maal een modaal inkomen. Bij de Brexit zal zo’n toezichtgat niet ontstaan. Britse banken brengen hun activiteiten op het continent onder toezicht van de ECB. Lloyds Bank van oudsher actief in Nederland, heeft vergunning gekregen van het Nederlandse onderdeel van het Eurosysteem: de Nederlandsche Bank omdat ook Duitse activiteiten vanuit Nederland zullen worden aangestuurd.
UBS heeft een boete gekregen van ruim 3,7 miljard euro in een Franse belasting- en witwaszaak. Ook moet het financiële concern 800 miljoen euro aan schadevergoeding betalen aan de Franse staat. Volgens de rechter in Parijs heeft UBS rijke Fransen geholpen bij het ontduiken van belasting door het geld op geheime Zwitserse bankrekeningen te zetten. UBS gaat in beroep. (PM De beurswaarde van alle aandelen AirFrance/KLM is 4,3 miljard.)
De Britse bank Standard Chartered heeft een voorziening van 900 miljoen dollar (793 miljoen euro) genomen voor mogelijke boetes uit het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De bank is onderzocht wegens valutatransacties en mogelijke schending van Amerikaanse sanctiewetgeving. Vast staat al een boete van de Britse toezichthouder Financial Conduct Authority, van omgerekend bijna 118 miljoen euro, wegens "financiële criminaliteit".
De Europese Centrale Bank heeft een dochter Russische Sberbank een boete van 600.000 euro te hebben opgelegd, in verband met overtredingen uit 2015. Die bank bleek destijds bij een stresstest ook 240 miljoen te weinig kapitaal te hebben.
De Europese Commissie verdenkt acht banken van overtreding van mededingingsregels bij de handel in overheidsobligaties. Tussen 2007 en 2012 zouden handelaars van de niet bij naam genoemde banken in de eurozone via chatrooms commercieel gevoelige informatie over staatsleningen hebben uitgewisseld en prijsafspraken gemaakt. De banken zijn op de hoogte gesteld van "de zorgen" van de commissie over marktverstoring. In december werd bekend gemaakt dat de commissie een onderzoek heeft geopend naar mogelijke prijsmanipulatie door vier banken in de periode tussen 2009 en 2015. Volgens een woordvoerder gaan de twee zaken om afzonderlijke onderzoeken.
Bij Bouwinvest, dochter van het bedrijfspensioenfonds voor de bouw is de hele raad van commissarissen afgetreden. De voorzitter van de raad, Kees Beuving, is overigens tijdelijk benoemd tot ceo van pensioenuitvoerder PGGM. Hij doet dat samen met co-ceo Paul Boonkamp, die ook chief financial and risk officer, terwijl de echte ceo, Edwin Velzel herstelt van ziekte. Dat zal paar maanden duren, is de verwachting.
De inzet van gemeentelijke handhavers in Amsterdam leidt nog niet tot een structurele vermindering van sociale overlast, concludeert de Rekenkamer Metropool Amsterdam. De verwachtingen van wat handhavers kunnen doen, zijn volgens de rekenkamer vaak onrealistisch. Anderzijds is het ook lastig om de effectiviteit van de handhavers te bepalen, onder meer omdat de gegevens die zij registreren niet goed bruikbaar zijn om de resultaten te meten.
(Rotterdam gaat het aantal handhavers van Stadsbeheer met extra opsporingsbevoegdheden verdrievoudigen. Nog eens tachtig bijzondere opsporingsambtenaren (boa's) mogen straks bekeuringen uitschrijven voor tien strafbare feiten rond overlast. Momenteel hebben zo'n veertig Rotterdamse boa's deze bevoegdheden.)
De Autoriteit Consument en Markt (ACM) gaat zzp'ers te beschermen tegen energiemaatschappijen. Volgens de ACM moeten kleine zakelijke gebruikers die staan geregistreerd op een woonadres op dezelfde manier worden beschermd als gewone consumenten. Energiemaatschappijen behandelen zzp'ers echter als (grote) zakelijke gebruikers. Ze krijgen contracten voorgelegd met boetebepalingen die niet voldoen aan richtlijnen van de ACM. De verkooppraktijken van Essent blijken overigens van een bedenkelijk peil. In uitgelekte voicemails worden klanten beschreven als “kankerlijers van wie alleen het geld nog moet worden afgepakt.” Maar de zorgplicht in de nutssector is minder verfijnd dan die in de financiële sector.
De toezichthouder op de deurwaarders, het Bureau Financieel Toezicht (BTF) heeft een tuchtklacht ingediend tegen deurwaarderskantoor GGN, dat met een marktaandeel van bijna 25 procent de branche domineert. Vorderingen innen van energiebedrijven, webwinkels en zorgverzekeraars is steeds minder rendabel. De toezichthouder beschuldigt GGN ervan sommige kosten ten onrechte bij schuldenaren in rekening te brengen.
In Nederland houden provinciebesturen financieel toezicht op gemeentebesturen. De provincie Utrecht krijgt sinds januari van dit jaar echter zelf geen geld meer van het Rijk, omdat accountant EY de jaarrekening 2017 weigert goed te keuren vanwege mogelijke financiële onregelmatigheden bij de aanleg van de De Uithoflijn, een nieuwe tramverbinding tussen NS-station Utrecht Centraal en het snel groeiende universiteitscomplex aan de oostzijde van de stad. Fractievoorzitter Arne Schaddelee van de ChristenUnie, oppositiepartij in de Provinciale Staten, vindt dat de provincie de narigheid over zichzelf heeft afgeroepen. "Ruim zestig procent van onze uitgaven gaat naar mobiliteit en de besluitvorming daarover zit bij één gedeputeerde. We zijn qua governance niet op orde, juridisch niet en financieel niet.”
Mijnbouwgigant BHP Billiton pleit voor een onafhankelijk en internationaal orgaan dat toeziet op de veiligheid van dammen. BHP Billiton moest miljarden uittrekken nadat in 2015 bij een van zijn mijnen in Brazilië een dam brak, waardoor negentien mensen omkwamen en ernstige milieuschade werd aangericht. In januari bezweek een dam bij een ijzerertsmijn van het Braziliaanse Vale, toeleverancier van de Hoogovens te IJmuiden. Een enorme stroom modder en afval maakte honderden slachtoffers en Vale verloor een kwart van zijn beurswaarde. Arcellor Mittal evacueerden onlangs omwonenden van een dam in Brazilië. Beleggers vergelijken de risico’s voor de mijnbouwers met die van de oliesector. Zij herinneren zich hoe BP na een ongeluk met Deepwater Horizon dat nauwelijks schade en slachtoffers veroorzaakte de helft van zijn beurswaarde verloor. De wereld heeft een steeds lagere risicotolerantie.
De Securities & Exchange Committee, de toezichthouder op de Amerikaanse beurzen, heeft de rechter gevraagd Elon Musk, de oprichter van Tesla, in staat van beschuldiging te stellen. Musk had opnieuw een tweet met koersgevoelige informatie verstuurd, hoewel hij bij een schikking vorig jaar had beloofd zijn tweets van tevoren te zullen voorleggen aan het hoofd juridische zaken van de onderneming. Dat heeft hij niet gedaan. De dag daarop is de jurist overigens opgestapt. Net als eerder de baas van de interne accountantsafdeling, die net een maand in functie was. De reactie van Musk? Hij twitterde dat er iets mis is met het toezicht door de SEC.
De AFM heeft besloten om de afhandeling van controversiële derivatendossiers te versnellen door de dossiercontrole te versoepelen. Niet vanwege de kosten, maar om de betrokken ondernemers sneller hun schadevergoeding te kunnen geven.
Die kosten zijn overigens ongeveer de helft van het bedrag dat wordt uitgekeerd. De zes betrokken banken hebben een kleine 17.000 van de bijna 19.000 gedupeerde mkb-ondernemers in het rentederivatendossier een compensatie of een volledig voorschot aangeboden. Dat kostte hen alleen aan de berekening en controle van de compensatievoorstellen zo’n 500 miljoen uitgegeven. Daarvan ging ruim 300 miljoen naar Deloitte, PwC en EY voor de onafhankelijke dossiercontrole. Aan ruim 15.000 mkb'ers is inmiddels 860 miljoen euro uitgekeerd.
Dat is de tussenstand sinds de zes banken in 2016 akkoord gingen de grote compensatieregeling. En het houdt niet op. Nu ziet het ernaar uit dat de honderden mensen die de banken zelf inzetten voor de derivatendossiers (de ‘derivatenfabriek’) zich in de toekomst bezig kunnen gaan houden met het ten behoeve van de overheid controleren van geldstromen (de poortwachtersrol).
Januari 2019
Handelsplatforms Tradeweb en Bloomberg hebben deze maand van de AFM een vergunning gekregen om in Nederland te opereren. Ook allerlei andere Britse handelshuizen in effecten komen naar Amsterdam. Hun keuze voor Nederland is in belangrijke mate bepaald door de manier waarop de AFM toezicht houdt op de sector.
Omdat hier grote professionele marktpartijen zijn gevestigd als Flow Traders, IMC en Optiver en omdat die partijen een goede wijze van omgang hebben met de toezichthouder kent de AFM de markten en de producten goed. Dat weerspiegelt zich weer in de stijl van het toezicht op deze sector. Dat is niet formalistisch en dwingend handhavend en zeker niet bespelend via de media, maar meer faciliterend en samenwerkend.
In andere onderdelen van de financiële sector is deze stijl van toezicht uit de gratie geraakt, bij de reorganisatie van DNB en AFM na de kredietcrisis. Maar het toezicht op de effectenhandel laat zien, hoe belangrijk de stijl van toezichthouden is. Wat de Amsterdamse beurs sinds 1980 heeft geprobeerd, maar nooit is gelukt, lijkt nu alsnog werkelijkheid te worden.
Tot vorig jaar was Amsterdam goed voor slechts 5 procent van de Europese effectenhandel. De verwachting is dat dit marktaandeel op zal lopen tot 35 à 40 procent. Amsterdam wordt dan HET centrum van de internationale aandelenhandel. In zijn prioriteitsstellingen voor 2019 heeft de AFM al laten weten zich vooral op die groei te richten.
De Inspectie voor de Gezondheid en Jeugdzorg (IGJ) heeft in zijn onderzoek naar orthopeed Piet van Loon uit Oosterbeek tien jaar lang fout op fout gestapeld. De Inspectie heeft bij de behandeling van de melding over uw functioneren niet gehandeld zoals u dit van de inspectie mocht verwachten”, aldus Ronnie van Diemen, inspecteur-generaal Gezondheidszorg en Jeugd, in de excuusbrief. De arts, die werkzaam was in het ziekenhuis Rijnstate in Arnhem, raakte in 2008 in conflict met zijn collega’s. en kwam nadat hij was vertrokken bij het ziekenhuis nooit meer ergens vast aan het werk.
Ook de Europese Commissie heeft een foutje gemaakt in het toezicht. De commissie verbood in 2013 de overname het Nederlandse TNTExpress door het Amerikaanse postbedrijf UPS. UPS wilde 5,16 miljard betalen, maar de combinatie zou de concurrentie in de markt te veel beperken meenden de eurocraten. Dat veto moet worden teruggedraaid, heeft nu het Europese Hof, de hoogste rechter, besloten. Maar ja, TNT Express is in 2015 overgenomen door Fedex voor 4,4 miljard. UPS claimt 1,7 miljard euro schade. (Voormalig TNT baas Peter Bakker is sinds 2012 president van de World Business Council for Sustainable Development - WBCSD, een wereldwijd samenwerkingsverband van CEO's van meer dan 200 bedrijven, die zich inspannen voor duurzame ontwikkeling.)
Buitengewone opsporingsambtenaren (BOA’s) in Amsterdam hebben op oudejaarsdag in Amsterdam bewust wijken als Zuid-Oost, Nieuw West en de Wallen gemeden. Daar is nu juist toezicht nodig, maar de BOA’s drukten hun snor “om te voorkomen dat ze schietschijf werden,” aldus de BOA-vakbond. BOA’s kunnen wel boetes uitschrijven maar hebben geen ‘verdedigingsmiddelen’ en willen op zijn minst pepperspray. Bij DNB en AFM wordt deze discussie naar verluid met aandacht gevolgd.
Er blijkt nog een piepklein stukje van de financiële markten niet gereguleerd te zijn. Dat kan natuurlijk niet. Ook daar moeten burgers beschermd worden. Daarom willen AFM en DNB dat er een nationaal vergunningsstelsel voor crypto-omwisselplatforms en aanbieders van cryptobewaarportemonnees komt. Welk probleem wordt hiermee opgelost? “Hiermee kunnen witwassen en terrorismefinanciering effectiever worden tegengaan,” zeggen de toezichthouders tegen de minister van Financiën die hun verzoek naar de Tweede Kamer heeft doorgestuurd.
En dan is er natuurlijk duurzaamheid. DNB heeft de tijd gevonden om een onderzoek te doen dat resulteerde in een rapport onder de titel ‘Op Waarde Geschat’. En wat blijkt? Banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben maar beperkt zicht op de duurzaamheidsrisico’s van bedrijven waar ze geld aan lenen. Dat moet beter, aldus DNB en (wij citeren het Financieele Dagblad): “De waarschuwende woorden en het advies van de toezichthouder zijn nu in principe nog vrijblijvend, maar zullen door de sector goed gelezen worden. De centrale bank sluit niet uit dat er in de toekomst meer toezicht komt op dit onderwerp." Ja de centrale bank! U dacht toch niet dat de wetgever dat bepaalt in Nederland?
Een wijngaert dichte bij de stadt,
Een boom met fruyten aan den padt,
Een slot dat op de grensen staet,
Een schoone, jonge, vlugge maeght,
gekust, geleckt, gestreeld, gevraeght,
zijn dingen die [ook] een handig man,
Met toesien niet bewaren kan.
Dit gedicht over de grenzen aan toezicht dat in de 17de eeuw is geschreven door Jacob Cats, vindt U in het boek ‘Voor Rede Vatbaar’ , dat vanaf halverwege februari voor € 21,99 in de winkels te koop is.
Het Europees Parlement moet actie ondernemen om ervoor te zorgen dat de Europese Centrale Bank (ECB) alle documenten rond bankentoezicht beschikbaar stelt, zodat de bank in Frankfurt beter kan worden gecontroleerd. De Europese Rekenkamer roept daartoe op in een brief aan het parlement. ,,We willen niet het monetaire beleid controleren”, aldus rekenkamervoorzitter Klaus-Heiner Lehne, ,,Maar het is essentieel dat we over alle bevoegdheden beschikken om de toezichtactiviteiten van de ECB te controleren.'' Lehne noemde drie gevallen waarin de ECB toegang weigerde tot belangrijke informatie.
Vijf jaar geleden, in 2014 vroeg onze eigen Nederlandse Algemene Rekenkamer in een brief aan de Tweede Kamer al aandacht voor dit probleem. Vanaf 4 november 2014 zou de Europese Centrale Bank (ECB) toezicht uitvoeren op de 128 grootste banken van de eurozone. Wanneer de taken van DNB verplaatsen naar de ECB, kunnen wij geen onderzoek meer doen, waarschuwde onze Rekenkamer. Minister van Financiën Dijsselbloem zei destijds toe te zullen pleiten voor voldoende bevoegdheden voor de Europese Rekenkamer. Hij is nu columnist bij Het Financieele Dagblad.
Overigens is over hoe de Algemene Rekenkamer onderzoek kan uitvoeren naar de manier waarop De Nederlandsche Bank zijn toezicht op banken uitvoert het laatste woord ook nog niet gezegd.
Een in de laatste tijd vaker onderkend veiligheidsrisico vormen de zogeheten ‘foute’ vrijwilligers. De koepelorganisaties NOC*NSF (sportbonden) en Vereniging NOV (vrijwilligersorganisaties) komen daarom met een gezamenlijke zwarte lijst, met daarop namen van mensen die door een bestuur zijn geschorst of verwijderd. Op deze manier wordt het gemakkelijker voor verenigingen om na te gaan of iemand ‘een verleden’ heeft. Ze hopen te voorkomen dat ontuchtplegers kunnen ‘clubhoppen’.
Zoiets willen de banken ook wel. Die willen ook klantinformatie mogen uitwisselen om witwassen en corruptie tegen te kunnen gaan, zoals ze moeten doen van de wetgever en waarvoor ING, ABNAMRO en Rabo tezamen nu al bijna tweeduizend man in dienst hebben. Rabo voorzitter Wiebe Draijer zou de klantenacceptatie zelfs het liefste door één centrale partij willen laten doen. De NVB denkt over één systeem waar alle transacties doorheen gaan. Wie zo denkt komt al snel tot de conclusie, dat de partij die dit het beste kan doen de overheid is. Maar wie zit te wachten op een overheid die alle banktransacties kan zien. Dit wordt een luilekkerland voor de belastingdienst.
De gedachte achter het sinds 2012 ingevoerde gedragstoezicht is dat toezichthouders op basis van inzichten uit de psychologie tevoren kunnen bepalen of iemand geschikt is om een functie in de financiële sector te vervullen. Deze bestuurlijke hoogmoed verdraagt zich slecht met de rechtsstaat, maar wordt slechts op eigen initiatief getemperd: De toezichthouder kan een eerder geschikt bevonden bestuurder ‘hertoetsen’ indien er redenen zijn om aan te nemen dat diens geschiktheid verdwenen is.
Zo’n procedure past niet in een rechtsstaat, maar de Tweede Kamer maalde daar nooit om. Nu echter wel om het tegengestelde probleem. DNB kan ook volledig arbitrair besluiten om NIET te hertoetsen. En dat in gevallen waarin de Tweede Kamer vindt dat een bestuurder WEL op zijn geschiktheid moet worden getest. Tweede Kamerlid Erik Ronnes van het CDA wil dat DNB én ECB een ‘beleidslijn’ krijgen opgelegd voor hertoetsen van bankbestuurders die ‘in opspraak zijn geraakt’. U begrijpt om wie het nu gaat. Minister Hoekstra van Financiën (ook CDA) gaat onderzoeken of dat kan.
Als er één land verstand heeft van bankieren dan is dat Zwitserland. Eeuwenlang vertrouwen mensen in de hele wereld de Zwitserse banken. De Zwitsers pretenderen echter niet dat ze ambtenaren in dienst hebben die van te voren te weten of een bankier geschikt is voor zijn baan of niet. Zij grijpen pas achteraf in, als iemand iets verkeerds doet. In dat kader is Olga Zoutendijk, de vertrokken president commissaris van ABNAmro, gewoon voorgedragen als commissaris bij bank Julius Baer. Geen Zwitser die twijfelt of zij geschikt is.
Zoals wij allemaal weten is de leidraad van de Europese Unie dat alleen activiteiten die landen zelf niet kunnen regelen op centraal Europees niveau worden uitgevoerd. De Bankenunie heeft mede vorm gekregen omdat regeringen toegeven dat ze zelf niet om kunnen gaan met banken die in problemen raken. In dat kader heeft de Europese Centrale Bank (ECB) drie bewindvoerders aangesteld bij de Italiaanse Banca Carige. De bank met 1 miljoen klanten verkeert al lange tijd in financiële problemen.
Net zomin als een norm overdragend gesprek met DNB destijds veel indruk maakte op Dirk Scheringa, wilde de grootste aandeelhouder van Carige, meewerken aan een plan om zichzelf te onteigenen door nieuwe aandelen uit te geven. De ECB wil de bank toch dwingen zijn kapitaalpositie te versterken. Daarnaast stuurt Frankfurt aan op een fusie met een stabielere branchegenoot. De Italiaanse regering kan dat niet. Wel staan de Italianen garant voor de deposito’s, want die taak hebben we nog niet aan de EU over gedragen.
Leaseplan gaat niet naar de beurs. Vorig jaar wilde Leaseplan wel. Nu niet meer. Leaseplan was ooit van Bank Mees & Hope. Die moest het afstaan aan ABNAmro. De bank verkocht het na een paar jaar aan een consortium van 50 % Volkswagen en de andere helft verdeeld tussen een sjeik uit Saoedi Arabië en een sjeik uit Abu Dhabi. Dat vond DNB destijds goed. Even later, ten tijde van de financiële crisis was Leaseplan een van de eerste Nederlandse financiële instellingen die steun kreeg van de overheid.
Toch hielden de Duitsers en de Saoedi’s het voor gezien. In 2015 werd Leaseplan voor 3,5 miljard verkocht aan een consortium onder leiding van het Nederlandse pensioenfondsbeheerder PGGM, verder bestaande uit rijke mensen uit Singapore en Abu Dhabi. Die houden hun aandelen nu maar vast. Dat is interessant voor de DNB die als toezichthouder altijd extra goed oplet bij grote financiële instellingen met aandeelhouders uit verre buitenlanden.
Gelukkig heeft DNB een nieuwe directeur aangetrokken die komt van PGGM. Dat trouwens ook Eneco wil overnemen. Samen met een Nederlandse partij: Royal Dutch Shell, zo stond in de krant, waarbij wordt gesuggereerd dat beide partijen de aandelen kopen en Eneco gaan besturen. Kan Shell dat niet alleen? Kan een pensioenfonds een elektriciteitsbedrijf besturen? Nee, maar een pensioenfonds zorgt voor duurzaamheid, zo wordt ons voorgehouden.
De volgende Landesbank die moet worden wordt gered is NordLB, die voor 59 % in handen is van de regering van Nedersaksen. De bank heeft 3 miljard extra kapitaal nodig. Het idee is om een groep van andere banken die drie miljard te laten ophoesten. Dat zou dan moeten resulteren in een groepsfusie tot een superlandesbank. Maar ja, dan blijft er overheidsgeld in de bank zitten. Een alternatief zou natuurlijk zijn dat private equity firma’s kapitaal steken in NordLB. Die doen het graag. Ze staan te trappelen. Maar de regering van Nedersaksen heeft te maken met wat in vakkringen inmiddels het “Dijsselbloem dilemma” heet. De Nederlandse minister van financiën nationaliseerde destijds SNS Reaal, hoewel die onteigening helemaal niet nodig was, zo heeft de rechter vastgesteld. Er was een beter plan van private equity om SNS over te nemen. Maar de minister vreesde dat die kapitaalverschaffers dan exorbitante winsten zouden maken. Dat zou hij een afgang vinden. Daarom hebben we nu de Volksbank. Geheel eigendom van de Staat der Nederlanden.
Het Dijsselbloem dilemma doet zich ook voor bij Vivat, voorheen Reaal. Deze verzekeraar was in 2015 door minister Dijsselbloem aan Anbang over gedaan. Dat leek DNB wel een nette partij voor de lange termijn. Maar inmiddels zit Anbangs baas, de heer Wu, in het gevang en Vivat staat weer te koop. Private equity fondsen zien een lekker hapje, net zoals PGGM Eneco wel ziet zitten. Dat private equity afdelingen van pensioenfondsen elektriciteitsbedrijven kopen is echter tot daar aan toe, verzekeraars zijn andere koek. Levensverzekeraars zijn veel strenger gereguleerd dan pensioenfondsen. Ze moeten met minder risico’s beleggen, want zij beloven hun klanten een vast bedrag op de lange termijn. Pensioenfondsen doen dat niet. Die spannen zich alleen maar in om U een goed pensioen te bieden, maar beloven geen bedrag.
Levensverzekeraar kunnen een hoger rendement halen als ze meer risico nemen bij hun beleggingen. De vrees is dat de kopers van Vivat dat van plan zijn. Daar moet DNB dus voor gaan liggen. Dat deed DNB ook bij Delta Lloyd. Al mocht NN na Delta Lloyd te hebben overgenomen wel weer wat meer risico in die portefeuille stoppen. De wegen van de toezichthouder zijn dikwijls even ondoorgrondelijk als die van een Chinees familiebedrijf.
U krijgt binnenkort te horen dat ongeveer 20 procent van de jaarlijkse premie die U betaalt voor uw schadeverzekering gaat naar de financieel adviseur, die U dit product heeft aangeraden. Dat heet in deze branche geen kick back, maar wordt gezien als vergoeding voor eventuele hulp bij schadeafhandeling door uw adviseur.
Tussenpersonen hebben hun verzet tegen openbaarheid opgegeven, nu verzekeraars zelf moeten gaan melden hoeveel afsluitkosten ze klanten laten betalen. Hun vrees dat klanten hen over zouden slaan om rechtstreeks met de verzekeraar zaken te doen is daarmee weggenomen. De AFM moet nu bedenken hoe deze ‘actieve transparantie’ er precies uit komt te zien.
December 2018
Begin februari vertrok Olga Zoutendijk spoorslags als president commissaris van ABNAmro, waar ze in 2014 was benoemd mede omdat Jeroen Dijsselbloem per sé een vrouw wilde (als commissaris). Een opvolger was niet zo makkelijk te vinden omdat de ECB – die daarover gaat - andere eisen aan een nieuwe voorzitter stelde dan De Tweede Kamer, die denkt zeggenschap te hebben omdat de meerderheid van de aandelen nog in staatshanden is. De ECB wilde bankierskennis. De politiek wilde iemand met een maatschappelijke antenne. Het werd Tom de Swaan. Die beschikt over beide. Hij had eigenlijk in juni commissaris zullen worden bij De Nederlandsche Bank, maar bij Dé bank was de nood dringender. Een briefje van Pieter Lakeman aan 2de kamer dat de Swaan niet geschikt zou zijn omdat hij tussen 2011 en 2006, als cfo van ABNAmro verantwoordelijk was geweest voor de verkoop van renteswaps (ABNAmro zette dit jaar nog eens 100 miljoen extra opzij voor extra uitvoeringskosten van de schikking) én in 2004 veertig procent van zijn bonus had moeten inleveren wegens misstappen die de bank bijna zijn bankvergunning in de VS kostten plus een boete van 75 miljoen deed daar niets aan af.
De Swaan maakte schoon schip in de Raad van Commissarissen. Bij de bekendmaking van de eerstvolgende kwartaalcijfers werd bekend dat Steven Ten Have en Frederieke Leeflang zouden aftreden en opgevolgd werden door Michiel Lap en Anna Storakers. Wat niet in persbericht stond vertelde De Swaan aan het Financieele Dagblad: “Ook Annemieke Roobeek wordt nog voor aandeelhouders vergadering vervangen, maar haar opvolgster trok zich terug.” In oktober 2017 had de bank al de voordracht van Henrietta Baldock aangekondigd. Ze werd toen gepresenteerd als iemand met 25 jaar ervaring in de internationale zakenbankwereld, onder meer bij het Amerikaanse Merrill Lynch. Maar nu had ze laten weten toch geen lid van de raad van commissarissen van ABNAmro te willen worden. Terwijl het interne toezicht werd herschikt, morde het management. De bankiers waren ontevreden over hun ceo, schreven ze. Gebrek aan daadkracht en strategische visie. Maar de bankiers klaagden anoniem: Zij droegen hun gele hesjes onder hun grijze pak. Zodat het bestuur hen niet kan vinden.
De Rabobank, de kampioen van de vorige competitie aldus oud voorzitter Wout Dekker, begon het jaar met 310 miljoen opzij te zetten voor een mogelijke boete in Californië. Daar werd de bank al sinds 2013 onderzocht omdat men nogal slordig omgegaan met de plicht tot melding van ongebruikelijke transacties. Grote hoeveelheden dollarbiljetten uit Mexico werden graag geaccepteerd. Uiteindelijk bleek de schikking 298 miljoen euro te bedragen. Er werden geen personen vervolgd. Wel wil de Rabo van zijn Amerikaanse activiteiten af.
Intern had ook de Rabo te maken met een soort van opstand. De ledenraad was aanvankelijk tegen verdere reorganisatie. Maar een extra vergadering bedaarde de gemoederen. De bank bleef risico’s, kosten en de balans verkleinen. Financiering van commercieel onroerend goed, was bij nader inzien te riskant. Dochter FGH ging dicht. Ook het traditionele verstrekken van woninghypotheken kost meer kapitaal dan de coöperatie beschikbaar heeft. De Rabo wil een nieuwe hypotheekbank oprichten, die buiten de balans staat en wordt gefinancierd door institutionele beleggers. Ook 2 miljard kredieten aan het midden- en kleinbedrijf werden van de balans gehaald door ze onder te brengen bij de Europese Investeringsbank en het Europese Investerings Fonds. Zo verminderde de Rabo zijn risico gewogen activa. Maar de kosten terugbrengen lukte minder goed. In maart verlaagde Moody’s de lange termijn rating van Aa2 naar Aa3 omdat de bank er niet in slaagt kosten voldoende omlaag te krijgen en de winst te fragiel is. De inkomsten van de Rabo zijn structureel zwakker dan die van de concurrenten, meent Moody’s en de fundingkosten zullen niet verder dalen. Ook kreeg de Rabo er van de rechter van langs. Dit wegens het uitzuigen van Miderth bouwbedrijf. Dat betreft een claim van 60 miljoen.
ING dat eenzelfde rating heeft als de Rabo deed het operationeel goed, beheerste wel de kosten, maar haalde zich de woede van de hele politiek op de hals met het plan om het salaris van ceo Ralph Hamers te verhogen. GroenLinks wilde met een 'spoedwet' vastleggen dat salarisverhogingen van bestuurders van systeembanken - banken die onontbeerlijk geacht worden voor de financieel-economische sector - dienen te worden goedgekeurd door de minister van Financiën. ING trok het plan maar in. Later zei de Raad van State negatief te staan tegenover het wetsvoorstel. De FNV wil echter met de bank- en verzekeringssector een beloningspact afsluiten dat ,,exorbitante'' loonsverhogingen en bonussen aan banden legt. Salarissen van de topbestuurders voortaan moeten stijgen in lijn met de cao-loonsverhogingen van medewerkers in de sector. Ook zou het verschil tussen beloningen van de top, inclusief bonussen, niet meer mogen zijn dan twintig keer het salaris van de laagst verdienende in dezelfde organisatie.
Toen ING een half jaar later een schikking trof met het Openbaar Ministerie in zake mogelijke overtredingen van de wetgeving tegen witwassen waren de rapen helemaal gaar. ING betaalde een boete van 675 miljoen euro en schonk het Openbaar Ministerie ook nog eens 100 miljoen euro die de bank verdiend zou hebben door te weinig controleurs aan te stellen. Tevens beloofde ING honderden mensen extra de miljoenen dagelijkse transacties te laten nakijken. Verscheidene banken doen te weinig onderzoek naar klanten en transacties om witwaspraktijken tegen te gaan, schreef De Nederlandsche Bank aan minister Wopke Hoekstra van Financiën. Maar die andere banken had het OM niet onderzocht, dus dat baatte ING niet. Vreemd is dat DNB - toen ING begin 2016 onderwerp werd van strafrechtelijk onderzoek door FIOD en OM – daarin destijds blijkbaar geen reden zag om gedrag van bestuurders te (her)toetsen. Misschien heeft dat de bank in de afhandeling van de zaak op het verkeerde been gezet?
Toen ING commissaris Henk Breukink een ingezonden stuk in FD schreef met de vraag om enige coulance in het banken bashen door de politiek, kreeg hij de wind van voren: Adviseur Paul Stamsnijder van de Reputatiegroep constateerde: “De bankensector wint het niet van de politiek, waarbij het triest is dat de discussie totaal niet over de inhoud gaat.” Zijn gelijk bleek onmiddellijk. Frits Bolkestein stuurde een open brief naar de Volkskrant die hij ad hominem afsloot met: “Breukink maakt zich zorgen over het toenemende wantrouwen in de samenleving. ‘Daar moeten we wat aan doen.’ We?! Hij zal zichzelf bedoelen, namelijk door zich terug te trekken als commissaris van ING waar hij zich belachelijk heeft gemaakt.” Daarnaast zijn er mensen voor wie kritiek op het bankwezen een verdienmodel is. Een accountant/columnist opperde zelfs dat een deel van de schikking met ING moest worden gebruikt voor een soort heropvoedingskamp voor topbestuurders met als bewakers mensen als de schrijver Joris Luyendijk en de hooggeleerde klassenstrijder Ewald Engelen. Hijzelf wilde ook graag meehelpen bankbestuurders op het rechte pad te brengen, schreef hij baatzuchtig in het Financieele Dagblad.
Het melden van transacties door duistere klanten was niet alleen voor ING lastig. De Commonwealth Bank of Australia (CBA) heeft van de Australische toezichthouder Austrac een boete gekregen van 700 miljoen Australische dollar (456,49 miljoen euro), vanwege "serieuze en systemische non-compliance" met de Australische anti-witwaswetgeving.
Danske Bank bleek via Estland betrokken bij een gigantisch witwasschandaal rond Russische oligarchen. In Letland werd bank ABLV stilgelegd omdat de Amerikanen zagen dat die Noord Koreaanse klanten hielp. Daar werd zelfs de baas van de centrale bank gearresteerd. Die bleef overigens wel lid van het bestuur van de ECB.
Over boetes werd daar niet gesproken. In Duitsland evenmin. Deutsche Bank moet maatregelen treffen om witwassen en financiering van terrorisme tegen te gaan. De Duitse toezichthouder voor financiële markten BaFin heeft Deutsche Bank gemaand maatregelen te treffen om witwassen tegen te gaan en zelfs een eigen accountant aangesteld om te controleren of die maatregelen ook worden uitgevoerd. Dat is een andere aanpak dan in Nederland. Tenminste bij banken. Hier pakken advocaten het beter aan. Eind september verklaarden het Bureau Financieel Toezicht (BFT), de Belastingdienst en de dekens van de orde van advocaten tot 1 januari 2019 een soepel handhavingsbeleid met betrekking tot de nieuwe bepalingen ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) te zullen betrachten.
Ook in Zwitserland is men pragmatisch. Credit Suisse ontliep daar een boete na aanzienlijke verbeteringen te hebben doorgevoerd bij de naleving van anti-witwasregels, zo maakte de Zwitserse toezichthouder Finma bekend. Credit Suisse heeft sinds 2015 ongeveer achthonderd extra werknemers aangenomen voor toezicht op naleving van regels. Het gaat toch goed met de Zwitserse banken. Het in de kredietcrisis zwaar geraakte UBS kon dit jaar zelfs weer aandelen inkopen en zijn beurswaarde oversteeg die van ING.
De kosten en risico’s van toezicht bepalen in steeds belangrijker mate de lange termijn waarde van financiële instellingen. Toezicht op witwassen hoort daar inmiddels bij. De Europese Bankautoriteit (EBA) moet gaan toezien op de handhaving van de anti-witwaswetten in de EU, zei Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, die een kans rook. Ook is het makkelijk als de politie in EU-lidstaten bankrekeningen in een ander EU-land kunnen inzien. Omdat terroristen en andere misdadigers steeds vaker grensoverschrijdend opereren en witwassen, worden hiermee mazen in de wet gedicht, aldus EU-commissaris Julian King van Veiligheid. Daar zal de Tweede Kamer warm voor lopen!
De Eurozone werd dit jaar een systeembank rijker. De van oorsprong Zweedse bank Nordea verhuisde zijn hoofdzetel van Stockholm naar het Finse Helsinki. Nordea had liever Amsterdam gehad via een fusie met ABNAmro maar dat mocht destijds niet van minister Dijsselbloem. Nu zitten de Zweden via Finland alsnog onder de ECB/euro paraplu en zijn er in totaal acht banken in de eurozone die officieel 'te groot zijn om te laten vallen'. Naast de nieuwe Finse bank komen er drie uit Frankrijk (BNP, Société Générale en Credit Agricole), één uit Duitsland (Deutsche Bank), Italië (Unicredit) , Spanje (Santander) en één uit Nederland (ING). De rest mag wel omvallen.
De ECB toonde zich dit jaar in zijn Macro Prudentiële Bulletin bezorgd of Zuid Europese banken wel genoeg obligaties kunnen plaatsen (die in geval van nood worden afgestempeld) om zo de buffer te hebben die de Europese afwikkelingsraad (SBB) vereist. In totaal moeten 76 banken nog 117 miljard extra kapitaal aantrekken en dat kunnen ze niet doen bij andere banken en ook niet bij particulieren bij wie dan wel? Niet bij andere banken want die moeten dat van eigen buffer aftrekken. Niet bij private klanten, want dat die geld kunnen verliezen op bankobligaties is juist een probleem in Spanje en Italië. Banca Carige uit Genua kon via een omweg nog terecht op de Italiaanse overheid. Systeembank Unicredit loste het probleem op door een (achtergestelde) obligatielening te plaatsen bij één belegger (waarschijnlijk Pimco). De Italianen betalen daarvoor 8 procent rente, maar hadden meteen weer praatjes. UniCredit zou ABN AMRO, Lloyds Bank en de Spaanse bank BBVA overwegen als mogelijke acquisitiedoelen in Europa, viel in Italiaanse kranten te lezen. Voorlopig staat slechts vast dat andere Italiaanse banken nog meer zullen moeten betalen dan UniCredit, als ze al in de markt terecht kunnen.
In Duitsland zijn de problemen overigens niet minder groot en het aantal banken is daar enorm. Maar bijna zeventig van de 155 onderzochte Duitse banken hebben onvoldoende kapitaal, zo bleek uit de stresstest die de Bundesbank in augustus bekend maakte. Slechts één probleem werd in 2018 in Duitsland afgerond. HAS Nordbank is verkocht aan een consortium van private equity partijen Cerberus, Flower, Centaurus en de Oostenrijkse bank Bawag. Die betalen 1 mld. De deelstaten Sleeswijk Holstein en Hamburg zeggen tussen de 4,5 en 7 miljard verlies geleden te hebben op het steunen van de bank. Anderen schatten de strop hoger.
Het Amerikaanse Wells Fargo betaalde alsnog 2,1 miljard dollar in een schikking met justitie inzake de verkoop van verpakte hypotheekproducten in aanloop naar de financiële crisis. Eerder dit jaar schikte de bank al voor 1 miljard dollar met toezichthouders over meer recente wanpraktijken. De afdelingen die autoleningen en hypotheken verstrekken hadden te hoge kosten in rekening gebracht aan klanten. Die gaat Wells Fargo vergoeden. De aftredende FED voorzitter Jellen heeft de bank ook anderszins had aangepakt. Die moest een hervormingsplan indienen, mag voorlopig zijn balanstotaal niet hoger maken dan eind 2017 en ook moesten vier commissarissen (non executives) aftreden. De komende twee jaar schrapt de bank 26.450 banen.
Maar voor de andere Amerikaanse banken was 2018 een goed jaar. De koersen van hun aandelen deden het veel beter dan die van de Europese collega’s. De 35 grootste banken van de Verenigde Staten zijn dan ook allemaal geslaagd voor de eerste fase van de stresstest opgelegd door de Federal Reserve. Het is al het derde jaar op rij dat de onderzochte banken aan de minimumeisen van de Amerikaanse centrale bank voldoen, al zijn Goldman Sachs en Morgan Stanley volgens de Wall Street Journal gematst. Die hadden eigenlijk hun dividenduitkering van 16 mld moeten halveren, maar dat zijn ook geen echte banken en blijkbaar wilde de toezichthouder reputatieschade te voorkomen. Deutsche Bank zakte in de VS wel voor zijn stress test. De FIDC, de overheidsinstelling die de spaargelden beschermt, plaatste Deutsche Bank vervolgens op de lijst van probleembanken. S&P verlaagde de rating Deutsche Bank van A- naar BBB+. En dat was niet het enige probleem waar de Duitsers het afgelopen jaar mee werden geconfronteerd:
In de top van Deutsche rommelde het nog erger dan bij ABNAmro. President commissaris Paul Achleitner maakte openlijk ruzie met ceo John Cyran en ook cfo met James von Moltke. Resultaat was de benoeming van alweer een nieuwe ceo, dit keer eigen kweek, 47 jaar jong en afkomstig uit de consumententak niet uit de zakenbank. De beurswaarde van Deutsche is ingestort tot de helft van die van ING en de koers van het aandeel is nog geen tiende van de ruim 88 euro die voor het uitbreken van de kredietcrisis in 2007 werd betaald. Niet alleen in de VS staat de bank vrijwel onder curatele. Ook in Europa legt de ECB dwingende eisen op. Volgens The Wall Street Journal moeten vooral managers die centraal staan in de relaties met toezichthouders in Europa en de VS vrezen voor hun baan. En dan zijn er ook nog 170 man van het Openbaar Ministerie binnengevallen op het hoofdkantoor in Frankfurt op zoek naar witwaspraktijken. Nee stabieler en weerbaarder dan vóór de crisis oogt deze systeembank niet. Misschien dat een samengaan met Commerzbank oplossing biedt?
De rekening voor de kredietcrisis werd tien jaar na dato nog steeds voldaan. Accountant PwC moest 625 miljoen dollar schadevergoeding betalen aan de Federal Deposit Insurance Corp (FDIC) vanwege nalatigheid bij de controle van Colonial Bank die in 2009 ten onder ging.
De Britse bank HSBC moet 765 miljoen dollar betalen aan het Amerikaanse ministerie van Justitie vanwege het verkopen van zogenoemde residential mortgage backed securities in de periode 2005-2007.
Royal Bank of Scotland betaalde ruim 5 miljard dollar aan onder meer de Federal Housing Finance Agency. Nu dit is afgetikt kan de Britse overheid denken over verkoop van zijn resterende 71 % belang. Wij kennen RBS nog van de overname van ABNAmro, als lid van een trio dat hoger bood dan Barclays, de bank die geen steun nodig had in de crisis. Ten minste niet van de Britse regering. De bank won dit jaar wel een slepend proces. Barclays wordt niet strafrechtelijk vervolgd voor een omstreden investeringsronde in 2008 waarbij 12 miljard pond werd opgehaald in Qatar. Maar dat was dan ook wel het enige goed nieuws voor de bank in 2018. Barclays kwam dit jaar als slechtste uit de bus in de nieuwe stresstest van de Europese Bankautoriteit (EBA).
En Barclays ceo Jes Staley heeft van Britse toezichthouders een boete gekregen van ruim 642.000 pond (730.000 euro) omdat hij in 2016 had geprobeerd de identiteit van een brief schrijvende werknemer te achterhalen, wat in strijd is met de regels om klokkenluiders te beschermen. Staley moest ook een deel van zijn bonus inleveren. De Prudential Regulation Authority én de Financial Conduct Authority concludeerden echter dat Staley de regels niet willens en wetens had overtreden. Daarom mocht hij in functie blijven.
Barclays betaalde in 2018 ook 2 miljard dollar aan het Amerikaanse ministerie van justitie in verband met de verkoop van door hypotheek gedekte obligaties. Barclays had de zaak laten voorkomen en was goedkoper uit dan andere banken die in deze zaak al veel eerder geschikt hadden. Twee medewerkers kochten persoonlijk voor 2 miljoen dollar vervolging af zonder schuld te bekennen.
De Franse bank Société Générale is een schikking overeengekomen met de Amerikaanse autoriteiten voor het niet naleven van sancties tussen 2003 en 2013 tegen Iran, Soedan en Cuba. De Fransen betaalden 1,34 miljard dollar. Ook vertrok plaatsvervangend ceo Didier Valet. Zonder zijn vertrek had het Amerikaanse ministerie van Justitie naar verluidt een hogere boete, een schuldbekentenis en een onafhankelijke toezichthouder geëist.
Twee voormalige bestuurders van de Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena moesten voor de rechter verschijnen omdat ze tussen 2012 en 2015 met boekhoudkundige trucs verliezen bij 's werelds oudste bank zouden hebben verbloemd. Monte dei Paschi moest in 2016 staatssteun aanvragen. Afgelopen zomer mocht Italië van de Europese Unie nog eens 5,4 miljard euro kapitaal in de bank steken.
De Centrale Bank van Curacao plaatste verzekeraar Ennia onder curatele. In China is de voormalig gevallen topman van Anbang Insurance Group, Wu Xiaohui, is veroordeeld tot achttien jaar celstraf voor fraude en corruptie, hoewel hij even tevoren door De Nederlandsche Bank geschikt werd bevonden om Vivat (voorheen Reaal) over te nemen. Anbang staat onder curatele. Vivat staat weer te koop.
Oud-topman Buck G. van SNS Property Finance, de voormalige vastgoedbank van SNS Reaal, heeft in hoger beroep een twee keer zo lange straf gekregen: 24 maanden cel wegens onder meer omkoping en valsheid in geschrifte. De fraudezaak bij Property Finance kwam eind 2012 aan het licht. G. was interim-manager.
David Drumm, de voormalig ceo van Anglo Irish Bank is veroordeeld tot 6 jaar gevangenisstraf wegens fraude en vervalsing boekhouding. Zijn bank had kredieten verstrekt om de aandelenkoers op peil te houden, maar moest toch door de staat gered worden. De rechter onderstreepte dat de voordeling niet ging over de kredietcrisis, maar twee specifieke misdrijven betrof. Dat is een belangrijke opmerking omdat de nationalisatie van Anglo Irish in januari 2009 nu net het keerpunt in de crisis was. Toen gingen beleggers zich zorgen maken over staatsobligaties van eurolanden. (IMF Working Paper (2011): The Eurozone Crisis: How Banks and Sovereigns Came to Be Joined at the Hip).
In Malta trok de ECB de bankvergunning in van Pilatus Bank, die het middelpunt is van allerlei onderzoeken naar witwassen, fraude … en moord.
De Europese Unie is een onderzoek begonnen naar de financieel toezichthouder van Denemarken om te kijken of die wel goed toezicht heeft gehouden op Danske Bank. Ook de toezichthouder in Letland en de voormalige baas van de Poolse AFM worden van van alles verdacht, maar in Nederland doen de toezichthouders het kennelijk goed.
DNB directeur toezicht Jan Sijbrand vertrok in 2018, president Klaas Knot en de directeuren Frank Elderson en Job Swank kregen een tweede termijn van zeven jaar. Ook werden nieuwe directeuren benoemd. Nicole Stolk, die secretaris-directeur bij DNB was, begon aan een eerste termijn van zeven jaar. Else Bos werd per 1 juli 2018 voorzitter toezicht. Na overleg in de ministerraad is besloten voor de bezoldiging van DNB-directieleden gebruik te maken van een uitzonderingsmogelijkheid in de Wet normering topinkomens (WNT). Niemand maakte bezwaar.
Bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) , die slechter betaalt, gaan de salarissen al jaren omlaag. De voorzitter van de raad van toezicht, GroenLinks-prominent Paul Rosenmöller, heeft daar tevergeefs tegen gelobbyd. "De oud-vakbondsman wilde niet dat het topsalaris van circa 220.000 euro afgebouwd zou worden en vroeg daarom om financiële compensatie. Hij zou dit meer 'marktconform' vinden,” onthulde de Telegraaf. Hoe dat ook zij, ook bij de AFM is de voorzitter herbenoemd. Ook kon het aantal bestuursleden worden uitgebreid. Jos Heuvelman kwam van DNB komt en Hanzo van Beusekom had al eerder voor de AFM gewerkt. In de nieuwe bestuurssamenstelling zal de voorzitter zich naar eigen zeggen blijven richten op de meerjarige transformatie van de AFM naar een "aantoonbaar grensverleggende toezichthouder". Daarnaast krijgt zij meer armslag om in internationaal verband de Nederlandse belangen te behartigen, aldus de AFM die ons benieuwd maakt welke Nederlandse belangen dat zijn.
Voor toezichthouders is er sinds de crisis steeds meer werk aan de winkel. Voor de AFM gold dat marktpartijen en toezichthouders in 2018 voor het eerst moesten voldoen aan de verplichtingen van MiFID II en MiFIR. Speerpunten van het toezicht van de AFM op deze nieuwe Europese regelgeving zijn beleggersbescherming, kostentransparantie en productontwikkeling. Ook is de AFM vanaf het tweede kwartaal de geschiktheid van bestuurders en commissarissen van alle oob-accountantsorganisaties toetsen én kijkt de AFM naar technologische ontwikkelingen in de accountantssector. Daarnaast is de AFM, samen met toezichthouders in Europa en wereldwijd, druk doende zijn visie op de accountantssector verder ontwikkelen en bezien of er meer fundamentele veranderingen nodig zijn.
Onder toezicht gestelden krijgen zowel bij AFM als DNB de komende jaren te maken met fors hogere kosten. Niet alleen vanwege de salarissen van de grotere aantallen bestuurders. DNB heeft ook te maken met een dure verbouwing. En de AFM heeft ongeveer 10 procent meer personeel nodig om het extra werk aan te kunnen vanwege de Brexit. De financiële sector moppert dat de kosten van AFM en DNB de pan uit stijgen. Die zijn afgelopen vijf jaar met 20 miljoen gestegen naar 169 miljoen in 2017 en voor 2018 is 181 miljoen begroot. Maar ja, destijds is besloten dat de kosten geheel door de sector worden gedragen, niet door de overheid. Dus staat de Tweede Kamer buiten spel. Die kon alleen maar informeren waarom de AFM na overstap naar een andere pensioenuitvoerder 900.000 meer aan kosten had dan begroot.
De door de Ondernemingskamer van de rechtbank in Amsterdam ingeschakelde deskundigen waren van mening dat het kabinet Rutte III destijds SNS Reaal niet had hoeven nationaliseren. De Staat had in 2013 "kunnen, of misschien wel moeten" kiezen voor een redding scenario met de Britse investeringsmaatschappij CVC, in plaats van voor nationalisatie van het financiële concern. Het CVC-scenario bood "ook objectief gezien" duidelijk voordelen ten opzichte van nationalisatie, zoals minder bijdrage door de Staat. SNS Bank had eind januari 2013 ruim voldoende liquide middelen en was een bankrun op dat moment niet te verwachten. De nationalisering van SNS Reaal kostte de overheid destijds 3,7 miljard euro. Het bedrijf werd opgesplitst waarna de verzekeringstak werd verkocht aan het Chinese Anbang (Zie hierboven). De bank, die inmiddels door het leven gaat als De Volksbank, is nog altijd in handen van de Staat. De vraag is hoeveel compensatie de onteigende aandeelhouders zullen krijgen.